Liczba pacjentów poszukujących niechirurgicznego odmładzania twarzy i ciała stale wzrasta ze względu na starzenie się społeczeństwa, któremu zależy na wyglądzie fizycznym. Wśród zabiegów opracowano różne techniki minimalnie inwazyjne; a wypełniacze skórne zajmują obecnie drugie miejsce po toksynie botulinowej typu A (BTA). Ich stosowanie wzrasta na całym świecie. Zabiegi kosmetyczne kobiet chcących zachować młodszy wygląd i atrakcyjność stanowią 92% wszystkich. Mężczyźni pragną zachować cechy fizyczne związane z męskością. Millenialsi coraz bardziej troszczą się również o zachowanie piękna i młodości.
Zuzanna Pieczurczyk
Wypełniacze skórne pozwalają na przywrócenie utraconej objętości poprzez wypełnienie dotkniętego obszaru, korektę zmarszczek i poprawę owalu twarzy. W kategorii wchłanialnych wypełniaczy skórnych pierwsze miejsce w rankingu zajmują usieciowane kwasy hialuronowe (HA). A następnie stymulatory kolagenu charakteryzujące się właściwościami indukującymi naturalną produkcję kolagenu. Oprócz różnych składów, preparatów, produktów i sposobów wstrzykiwania, ich główne różnice polegają na ich kinetyce degradacji, poziomie skuteczności i czasie działania.
Co znajdziesz w artykule?
Kolagen
Kolagen to struktura tkanki łącznej, w tym chrząstki, ścięgien i więzadeł; a także wielu narządów, takich jak skóra, serce, wątroba, nerki, płuca, naczynia krwionośne i kości, zależy od kolagenu. Większość sieci białek strukturalnych tworzących macierz zewnątrzkomórkową serca składa się z kolagenu typu I i typu III. Zapewniających wsparcie strukturalne dla komórek mięśniowych i mających kluczowe znaczenie dla funkcji serca.
Na rokowanie i postęp choroby lub stanu chorobowego może znacząco wpływać regulacja w górę lub w dół typów kolagenu; zwłaszcza kolagen I i kolagen III. Na przykład zwiększenie poziomu białka kolagen I może spowodować zwiększenie sztywności mięśnia sercowego, upośledzając funkcję rozkurczową i skurczową mięśnia.
Kolagen I jest sztywnym włóknistym białkiem, które zapewnia wytrzymałość na rozciąganie; podczas gdy kolagen III tworzy elastyczną sieć, która przechowuje energię kinetyczną jako sprężyste odbicie. Te dwa białka kolagenowe mają różne właściwości fizyczne w przyrodzie.
Kolagen jest niezbędnym składnikiem struktury tkanki łącznej, takiej jak chrząstka, ścięgna i więzadła. A także wielu narządów, w tym skóry, serca, wątroby, nerek, płuc, naczynia krwionośne i kości.
Kolagen należy do rodziny białek włóknistych wchodzących w skład macierzy pozakomórkowej. Składa się z trzech łańcuchów alfa, które owijają się wokół siebie, tworząc włókna kolagenowe. Integralna struktura kolagenu i jego typ determinowane są zmianami w sekwencji aminokwasowej łańcucha.
Rodzaje kolagenu
Można go sklasyfikować jako kolagen śródmiąższowy, kolagen błony podstawnej i kolagen obwodowy – w zależności od tego, gdzie znajduje się w organizmie. Obecnie znanych i udokumentowanych jest ponad 30 różnych rodzajów kolagenu. Trzy lewe spirale (prolina II), splecione i połączone ze sobą, tworząc długą i solidną prawą spiralę, budują normalną cząsteczkę kolagenu, powszechnie znaną jako potrójna helisa.
W rozciągliwych tkankach łącznych, w tym w skórze, płucach i układzie naczyniowym, kolagen typu I jest zwykle widoczny w połączeniu z kolagenem typu III.
Kolagen typu I buduje rusztowanie z grubych włókien, które mają niską rotację. Dojrzewanie kolagenu typu I zależy natomiast od kolagenu typu III, który wytwarza cienkie, mniej trwałe włókna o dużej rotacji. Ponadto kolageny typu I, II i III są najbardziej rozpowszechnionymi kolagenami włóknistymi.
Skóra, ścięgna, układ naczyniowy, płuca, serce i inne narządy zawierają kolagen typu I, który również stanowi większość materiału organicznego w zwapnionej tkance kości i zębów. Jednak włókna siatkowate są zbudowane z kolagenu typu III, który często występuje razem z kolagenem typu I. Kolagen typu I i kolagen typu III, które służą jako podpora strukturalna dla komórek mięśniowych i odgrywają istotną rolę w czynności serca, stanowią większość sieci białek strukturalnych w mięśniu sercowym.
Biosynteza kolagenu
Komórki takie jak fibroblasty (fibroblasty rezydentne i transformowane komórkami szpiku) są głównym źródłem świeżo wytworzonego kolagenu w gojącej się ranie. Aktywności biosyntetyczne kolagenów tworzących fibryle są najszerzej badane ze wszystkich kolagenów; co wymaga czasowej i przestrzennej koordynacji kilku procesów biochemicznych.
W retikulum endoplazmatycznym powstająca cząsteczka kolagenu jest przekształcana w prokolagen poprzez usunięcie peptydu sygnałowego z jego N-końca po transkrypcji. Tworzenie potrójnej helisy, charakterystycznej dla kolagenów, jest spowodowane hydroksylacją i glikozylacją reszt aminokwasowych. Struktura potrójnej helisy prokolagenu jest stabilizowana w aparacie Golgiego w celu dalszego przetwarzania i dojrzewania oraz formowana w pęcherzyki wydzielnicze, które są wytłaczane do przestrzeni pozakomórkowej. Gdzie prokolagen jest przekształcany enzymatycznie do tropokolagenu.
Kowalencyjne sieciowanie stosuje się do złożenia końcowego włókienka kolagenowego. Ten mechanizm sieciowania odpowiada za właściwości mechaniczne (elastyczność i odwracalne odkształcenie) kolagenów włóknistych. Wśród tych wiązań poprzecznych są wiązania dwusiarczkowe cystyna-cystyna, wiązania krzyżowe transglutaminazy, wiązania poprzeczne, które wiążą się z produktami zaawansowanej glikacji (AGE); oraz wiązania poprzeczne utworzone przez szlak oksydazy lizylowej, które są redukowalne i dojrzałe.
Degradacja usieciowania różni się w zależności od rodzaju kolagenu i środowiska tkanki, co skutkuje wielowarstwową strukturą hierarchiczną. Dojrzałe wiązania poprzeczne zwiększają odporność na naprężenia ścinające. Wiązania poprzeczne specyficzne dla AGE prowadzą do zwiększonej sztywności kolagenu w starzejących się tkankach.
Fibroblasty i miofibroblasty wytwarzają prokolagen typu I i III w postaci prekursora prokolagenu o potrójnej helisie z końcowymi propeptydami. Specyficzne proteinazy prokolagenu rozszczepiają te propeptydy, co umożliwia integrację powstałej cząsteczki kolagenu z rozszerzającą się fibrylą. Propeptydy są uwalniane do krwioobiegu i są wykrywalne we krwi.
Tropokolagen typu I
Tropokolagen typu I jest prekursorem kolagenu dojrzałego i ma formę potrójnej helisy. W trakcie tworzenia się nowych włókien tropokolagenu, fibroblasty wytwarzają go do macierzy zewnątrzkomórkowej. Wówczas tworzy się specjalne biorusztowanie w miejscu uszkodzonego białka, które ma przestrzenną postać. Zapewnia strukturalną integralność tkanek oraz poprawia ich sprężystość i odporność na rozciąganie.
Stymulatory nowej i starej generacji
Stymulatory tkankowe są to preparaty, których celem jest pobudzenie skóry do lepszej pracy.
- Biostymulatory tkankowe – pobudzanie (fibroblastów) do większej aktywności, która sprawi, że będą one produkowały więcej kolagenu czy kwasu hialuronowego (które są składnikiem macierzy zewnątrzkomórkowej).
- Biorewitalizatory – działają na macierz, a nie na fibroblasty. Chociaż to fibroblasty produkują elementy macierzy, to jednak od jakości tej macierzy zależy praca fibroblastów.
- Redermalizatory – działają zarówno na fibroblasty i macierz zewnątrzkomórkową.
Uogólniony podział jest na dwie grupy: biostymulację objętościową (która poprawia kształt i jakość) i biostymulację tkankową (która poprawia jakość).
Stare stymulatory: kwas l-polimlekowy, polikaprolakton, hydroksyapatyt wapnia. Są one zupełnie czymś innym niż stymulatory tkankowe. Gdyż nie tylko poprawiają znacząco jakość skóry, ale powodują zwiększenie objętości poprzez mocną stymulację do tworzenia własnego nowego kolagenu.
Tropokolagen w terapiach medycyny estetycznej
Medycyna estetyczna wykorzystuje tropokolagen w mezoterapii igłowej. Jest wbudowywany w strukturę biorusztowania, tworzonego przez dojrzałe włókna kolagenowe. Zachodzi to w obecności glukonianu magnezu.
Zastosowanie iniekcji z tropokolagenu daje możliwość przesunięcia równowagi pomiędzy procesem biodegradacji a odtwarzaniem biorusztowania, na korzyść tego ostatniego. Przyczyniając się do spowolnienia procesów starzenia i odzyskania prawidłowej struktury skóry i tkanki podskórnej. Wykorzystuje się go w:
- regeneracji skóry,
- poprawa napięcia mięśni twarzy i szyi,
- leczenie blizn,
- redukcja lokalnej tkanki tłuszczowej,
- spłycenie zmarszczek.
Jakie efekty zapewnia mezoterapia tropokolagenowa?
Nowe włókna kolagenowe, powstałe podczas zabiegu, są regularne i równoległe. Dzięki temu przyczyniają się do uniesienia zwiotczałych fragmentów skóry i wygładzają zmarszczki, owal twarzy ulega poprawie. W efekcie cera staje się zdrowa, promienna i odmłodzona. Mezoterapia z wykorzystaniem kolagenu stanowi też zabezpieczenie przed działaniem wolnych rodników, które uszkadzają włókna skóry.
Tropokolagen ma postać złożonego biopolimeru, który jest zbudowany z łącznie trzech cząsteczek kolagenu. Funkcjonuje on jako podstawowy element strukturalny grubszych włókien kolagenowych, a za jego syntetyzowanie w tkance łącznej odpowiadają fibroblasty. Jego ubytek po 25. roku życia wynosi nawet 1,5 proc. w skali roku; co objawia się zaburzeniem owalu twarzy, występowaniem zmarszczek oraz utratą elastyczności i jędrności skóry.
Tropokolagen w ginekologii
Stosowany jest w świeżych ranach poporodowych po nacięciu lub pęknięciu krocza, po świeżej plastyce blizny krocza. Im szybciej podany zostanie preparat, tym szybciej dochodzi do regeneracji tkanek krocza.
- blizny po nacięciu krocza (zarówno świeżych jak i ponad rocznych),
- rewitalizacja sromu i pochwy,
- świeże rany pooperacyjne (np. po laparotomii),
- rany o utrudnionym gojeniu,
- blizny pooperacyjne.
Nieprawidłowe gojenie się ran pooperacyjnych stanowi istotny problem medyczny na świecie. Zakażone, przewlekłe i trudno gojące się rany prowadzące do rozejścia powłok w obrębie miejsca operowanego narażają pacjenta na wystąpienie licznych powikłań. Wydłużają okres hospitalizacji i generują dodatkowe koszty leczenia.
W odniesieniu do położnictwa i ginekologii oraz dwóch najczęściej wykonywanych procedur zabiegowych – histerektomii brzusznej i cięcia cesarskiego – odsetek zainfekowanych ran pooperacyjnych wynosi 1,8-11,3%. A w ok. 0,3-1,2% przypadków dochodzi do następczego rozejścia rany.
Do alternatywnych metod terapii przewlekłych i trudno gojących się ran należą między innymi preparaty osocza bogatopłytkowego i komórkowych czynników wzrostu, opatrunki podciśnieniowe oraz wykazujące właściwości przeciwbakteryjne opatrunki zawierające srebro.
Po fazie zapalnej następuje faza proliferacji. Podczas tego etapu pobudzone przez cytokiny fibroblasty produkują kolagen i biorą udział w tworzeniu ziarniny. Ziarnina będąca postacią tkanki łącznej stanowi prekursor przyszłej blizny. Zawiera bogatą sieć naczyń włosowatych, leukocyty, fibroblasty i miofibroblasty zawieszone w macierzy pozakomórkowej, której najistotniejszym składnikiem są włókna kolagenu.
Dodatkowo w skład macierzy wchodzą: glikozaminoglikany, proteoglikany, fibronektyna i elastyna, tworzące podłoże dla migracji komórek biorących udział w procesie gojenia. Synteza kolagenu przez fibroblasty rozpoczyna się około 3-5 dnia od urazu i utrzymuje się przez kilka tygodni. W początkowym etapie gojenia fibroblasty wytwarzają głównie kolagen typu III, który stopniowo jest zastępowany przez silniejszy i wytrzymalszy kolagen typu I. Intensywność produkcji kolagenu jest największa między 14 a 28 dniem po zranieniu. Po tym czasie w wyniku wzrostu aktywności enzymatycznej kolagenaz dynamika syntezy nowych włókien kolagenowych zmniejsza się. Równocześnie z tworzeniem ziarniny
w ranie zachodzi epitelializacja i neowaskularyzacja.
Epitelializacja jest procesem, w którym komórki naskórka przesuwają się z obwodu rany do jej środka, wykorzystując jako podłoże utworzoną ziarninę. Migracja keratynocytów jest pierwszym etapem epitelializacji. I dopiero po całkowitym przykryciu powierzchni rany pojedynczą warstwą nabłonka rozpoczyna się ich proliferacja. Proces ten zachodzi w okolicy brzegów rany przez podział epidermalnych komórek macierzystych znajdujących się w mieszkach włosowych.
Neowaskularyzacja jest złożonym procesem prowadzącym do powstania nowych naczyń krwionośnych. Podstawowym induktorem neowaskularyzacji w okolicy rany jest niedobór tlenu. W następstwie wymienionych powyżej procesów zachodzących w fazie proliferacji wnętrze rany jest chronione przed szkodliwymi czynnikami ze środowiska zewnętrznego, a nowe naczynia krwionośne zaopatrują w tlen i składniki odżywcze komórki biorące udział w gojeniu. Faza proliferacji trwa kilka tygodni.
Włóknienie i remodeling
Ostatnią fazą gojenia ran jest faza włóknienia i remodelingu rozpoczynająca się około 3-7 dnia od urazu. W jej przebiegu utworzona ziarnina jest stopniowo zastępowana przez tkankę włóknistą, a rana ulega obkurczeniu. Dzieje się tak wskutek zwiększonej syntezy kolagenu przez fibroblasty oraz przekształcenia części z nich w mające zdolność kurczenia się miofibroblasty. Proces obkurczania najintensywniejszy między 5 a 15 dniem od zranienia polega na zbliżaniu do siebie brzegów rany. Wraz ze wzrostem produkcji kolagenu stopniowo zwiększa się aktywność enzymatyczna rozkładających go kolagenaz.
Następujący stan, w którym degradacja kolagenu równoważy jego produkcję, jest sygnałem do rozpoczęcia fazy remodelingu. Początkowo nieuporządkowane włókna kolagenowe organizują się w regularne struktury. A dominujący we wczesnym etapie gojenia kolagen typu III jest zastępowany przez kolagen typu I. W wyniku zachodzących przemian formująca się blizna zwiększa swą wytrzymałość. Faza remodelingu trwa od kilku do kilkunastu miesięcy w zależności od wielkości i rodzaju rany. Po jej zakończeniu tkanka blizny osiąga 70-80% wytrzymałości zdrowej skóry.
Szerokie i bezpieczne zastosowanie
Skóra kobiety po zabiegach ginekologicznych wymaga dużej uwagi i profesjonalnego podejścia. Zwłaszcza w aspekcie blizn, które mogą stanowić poważny problem estetyczny, a co często z tym związane – również problem natury psychologicznej. Przekłada się to na niezadowolenie ze swojego wyglądu i obniżoną samoocenę, co w znaczny sposób nasila się w sezonie letnim, gdy odkrywa się ciało.
Kolagen do wstrzyknięć może reaktywować pewne „uśpione” procesy biologiczne. Posiadając zdolność do indukowania i przyspieszania procesów gojenia, nawet tam, gdzie inne terapie zawiodły. Wysoka biokompatybilność kolagenu wieprzowego typu I z kolagenem ludzkim pozwala na jego szerokie i bezpieczne zastosowanie u pacjentów pozostających w terapiach innych schorzeń; w tym przewlekle stosujących leki i poddawanych różnym zabiegom medycznym czy fizjoterapeutycznym.
Zuzanna Pieczurczyk
Absolwentka Wyższej Szkoły Inżynierii i Zdrowia w Warszawie, magister kosmetologii ze specjalizacją technologia kosmetyków. Świeżo upieczona studentka pielęgniarstwa. Jako kosmetolog i szkoleniowiec, w pracy realizuje swoje zamiłowanie do zawodu. Jednocześnie z entuzjazmem rozwija i podnosi swoje kompetencje, aby jej klienci i kursanci zawsze opuszczali gabinet z najlepszym możliwym rezultatem i wiedzą. Ceni sobie indywidualne i holistyczne podejście w terapiach skóry. Specjalizuje się w mezoterapii oraz eksfoliacji.
