Czy pracodawca może odmówić udzielenia urlopu na żądanie?

Jak wiemy, prawo do urlopu wypoczynkowego jest przywilejem pracownika. W związku z tym wydaje się oczywiste, że to on jest osobą decyzyjną w tym zakresie i od niego zależy kiedy ten urlop wykorzysta. W szczególności urlop na żądanie, który – jak sama nazwa wskazuje – można w każdej chwili wykorzystać. Czy tak jest faktycznie?

Izabela Kaźmierczak-Kamiennik

Urlop na żądanie w kodeksie pracy

Zgodnie z kodeksem pracy:

Art. 167². Pracodawca jest obowiązany udzielić na żądanie pracownika i w terminie przez niego wskazanym nie więcej niż 4 dni urlopu w każdym roku kalendarzowym. Pracownik zgłasza żądanie udzielenia urlopu najpóźniej w dniu rozpoczęcia urlopu.

Art. 167³. Łączny wymiar urlopu wykorzystanego przez pracownika na zasadach i w trybie określonych w art. 167² nie może przekroczyć w roku kalendarzowym 4 dni, niezależnie od liczby pracodawców, z którymi pracownik pozostaje w danym roku w kolejnych stosunkach pracy.

Urlop na żądanie więc należy do „puli” całorocznego urlopu wypoczynkowego pracownika. Nie jest dodatkowym urlopem, ale jeżeli nie zostanie wykorzystany przez pracownika w bieżącym roku kalendarzowym, staje urlopem zaległym. Nie wpisuje się go także do planu urlopów. Krótko mówiąc – jest szczególnym rodzajem urlopu.

Przytoczone przepisy wskazują jasno – pracownik wybiera termin wykorzystania urlopu na żądanie i może to zrobić najpóźniej w dniu rozpoczęcia pracy.

Czy to oznacza, że pracodawca ma związane ręce? Oczywiście, że nie. Spójrzmy zatem, co na ten temat mówi orzecznictwo

Urlop na żądanie w orzecznictwie Sądu Najwyższego

Aby odpowiedzieć na pytanie postawione w tytule artykułu, przytoczę ważny wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 września 2008 r. II PK 26/08, który mówi:

Wniosek o udzielenie urlopu jest bowiem tylko żądaniem w rozumieniu art. 167² kodeksu pracy, zaś możliwość skorzystania z tego uprawnienia zależy od udzielenia urlopu przez pracodawcę.

A także wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 października 2009 r.II PK 123/09:

Obowiązek udzielenia urlopu „na żądanie” nie jest więc bezwzględny, a pracodawca może odmówić żądaniu pracownika ze względu na szczególne okoliczności, które powodują, że jego zasługujący na ochronę wyjątkowy interes wymaga obecności pracownika w pracy.

W związku z tym – samo zawiadomienie pracodawcy o zamiarze wykorzystania urlopu nie jest podstawą do zwolnienia pracownika z obowiązku świadczenia pracy.

Idąc dalej – korzystanie z urlopu bez oczekiwania na decyzję pracodawcy nie usprawiedliwia nieobecności w pracy. To pracodawca biorąc pod uwagę sytuację w swojej firmie decyduje o udzieleniu bądź odmowie takiego urlopu. I rzecz jasna, sama odmowa musi być uzasadniona i podyktowana dobrem zakładu pracy.

Co więcej pracownik, który bez akceptacji pracodawcy dopuszcza się korzystania z urlopu, tak naprawdę narusza swoje podstawowe obowiązki. A stąd już prosta droga do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia.

Co może uzasadniać odmowę pracodawcy udzielenia urlopu na żądanie?

Usprawiedliwiona odmowa udzielenia urlopu na żądanie

Ponownie powołując się na orzecznictwo wskazać należy, że zgodnie z wyrokiem z dnia 28 października 2009 roku Sąd Najwyższy powołał się na wyjątkowy interes pracodawcy, który przemawia za obecnością zatrudnionego w pracy. Ponadto do takiego wyjątkowego interesu należy zaliczyć przede wszystkim braki kadrowe pracodawcy. Co oznacza, że nieobecność pracownika miałaby negatywny wpływ na funkcjonowanie zakładu pracy.

Podsumowanie i wnioski

Jakie z tego wnioski? Pracownik powinien pamiętać, że ostateczna decyzja o tym, czy będzie mógł skorzystać z urlopu na żądanie, należy do pracodawcy. Jeżeli uzna on, że pracownik jest niezbędny w zakładzie pracy tego konkretnego dnia – ma prawo odmówić udzielenia urlopu na żądanie. A pracownik musi się z tym pogodzić i stawić się w pracy. Jeżeli pracownik nie respektuje decyzji pracodawcy, narusza tym samym swoje obowiązki pracownicze. Wówczas pracodawca może uznać to za podstawę do wypowiedzenia umowy o pracę. Warto także pamiętać, że i odmowa pracodawcy musi być uzasadniona.

Izabela Kaźmierczak-Kamiennik
Prawniczka, ekspertka prawa pracy i umów w biznesie. W sieci i mediach społecznościowych działa jako Prawnik Izabela. Jej misją jest wspieranie przedsiębiorców w byciu świadomym i profesjonalnym pracodawcą. Realizuje ją, wskazując odpowiednie narzędzia prawne w celu minimalizowania sytuacji kryzysowych i prowadzenia biznesu w sposób płynny.