Kim jest pracownik wychowujący?

Postawione w tytule artykułu pytanie może wprowadzać w zakłopotanie co tak naprawdę autor ma na myśli. Jednakże mając na względzie nowe przepisy kodeksu pracy, zmiany w dotychczasowych przepisach i przekładanie ich na nasze firmowe realia, warto zagłębić się w interpretacje niektórych pojęć użytych w przepisach. W tym artykule, analizie zostanie poddane właśnie pojęcie „wychowujący”.

Izabela Kaźmierczak-Kamiennik

Znaczenie pojęcia „wychowujący”

Wydaje się, że każdy z nas wie, co to słowo znaczy. Jednak mimo wszystko sprawdźmy słownikową definicję, znajdującą się w internetowym słowniku języka polskiego[1].

Pojęcie wychowywać oznacza: zapewnić dziecku opiekę i doprowadzić je do samodzielności

To punkt wyjścia do naszej dalszej analizy i do sprawdzenia, jak to wygląda w przepisach kodeksu pracy po najnowszych zmianach.

Wnioskowanie o elastyczną organizację pracy

Jak wiadomo, jedną ze zmian w kodeksie pracy jest ta dotycząca zupełnie nowego uprawnienia pracowników. Mianowicie chodzi o możliwość wnioskowania o elastyczną organizację pracy.

Zgodnie z brzmieniem art. 188¹. § 1 kodeksu pracy:

Pracownik wychowujący dziecko, do ukończenia przez nie 8 roku życia, może złożyć wniosek w postaci papierowej lub elektronicznej o zastosowanie do niego elastycznej organizacji pracy.

I właśnie w tym momencie – wbrew pozorom – zaczynają się schody.

Dlaczego?

Nawiązując do początku artykułu… Czy to oznacza, że z nowego uprawnienia może skorzystać pracownik wychowujący dziecko, a więc nie tylko będący jego rodzicem?

Odpowiedzi na to pytanie niestety nie znajdziemy w kodeksie pracy. Ale zaglądając do komentarza do kodeksu pracy już wiele wątpliwości może zostać rozwianych:

Ustawodawca posługuje się kryterium wychowywania, co należy rozumieć jako stan sprawowania stałej opieki nad dzieckiem, a nie tylko wychowywania w pomocniczego (np. wykonywanego przez dziadków). Przesłanka użyta przez ustawodawcę odnosi się do stanu faktycznego, a tym samym, dotyczy to nie tylko rodziców, lecz także pracowników niebędących rodzicami, w tym pracowników niezwiązanych z dzieckiem więzią formalnej opieki lub przysposobienia, pod warunkiem, że to właśnie oni pełnią rolę stałego opiekuna dziecka. Przepis nie powinien mieć natomiast zastosowania do rodziców dzieci niewychowujących dzieci na skutek różnych okoliczności.[2]

Zanim postawimy kropkę nad „i” spójrzmy na dokonaną zmianę w przepisie art. 178 § 2 kodeksu pracy.

Zmiana brzmienia przepisu z opiekującego na wychowującego

Obecne brzmienie art. 178 § 2 kodeksu pracy:

Pracownika wychowującego dziecko do ukończenia przez nie 8 roku życia nie wolno bez jego zgody zatrudniać w godzinach nadliczbowych, w porze nocnej, w systemie czasu pracy, o którym mowa w art. 139, oraz delegować poza stałe miejsce pracy.

Na pewno wielu z czytelników jest zaskoczonych przytoczeniem właśnie tego przepisu kodeksu pracy. Większość z nas dostrzegła zmianę jedynie dotyczącą wieku dziecka i tym samym zwiększenia grona uprawnionych do skorzystania z powyższego przywileju. Jednakże w świetle rozważań tego artykułu, zwróćmy uwagę, że ustawodawca rozszerzył jeszcze bardziej grono tychże uprawnionych; nie tylko w zakresie samego wieku dziecka. W tym miejscu przypomnieć należy, że wcześniej przepis ten rozpoczynał się sformułowaniem: pracownika opiekującego się dzieckiem.

Co to oznacza?

Wniosek może nasunąć się jeden. Nowe uprawnienia nie dotyczą wyłącznie rodziców posiadających władze rodzicielską, ale pracowników sprawujących faktyczną opiekę nad dzieckiem.

Dlaczego?

Bo będzie tutaj ważny stan faktyczny, a nie prawny. A to może oznaczać, że tam gdzie ustawodawca wskazuje jako pracownika – pracownika wychowującego dziecko – za takiego pracownika uznać można także pracownika tworzącego tzw. rodzinę patchworkową, pracownika wychowującego dziecko biologiczne partnera lub małżonka.

Podsumowanie

Podsumowując – warto rozkładać przepisy na czynniki pierwsze i interpretować je dokładnie, zgodnie z ich brzmieniem i przeznaczeniem. W tym kontekście pracodawcy oraz ich pracownicy z działu kadr będą musieli dokładniej analizować składane przez pracowników wnioski, aby móc je jednoznacznie zaakceptować czy też odrzucić.

Izabela Kaźmierczak-Kamiennik
Prawniczka, ekspertka prawa pracy i umów w biznesie. W sieci i mediach społecznościowych działa jako Prawnik Izabela. Jej misją jest wspieranie przedsiębiorców w byciu świadomym i profesjonalnym pracodawcą. Realizuje ją, wskazując odpowiednie narzędzia prawne w celu minimalizowania sytuacji kryzysowych i prowadzenia biznesu w sposób płynny.

[1] https://sjp.pwn.pl/szukaj/wychowuj%C4%85cy.html

[2] S. Sobczyk, D. Dörre-Kolasa, M. Gładoch, J. Jarguz, P. Korus, L. Mitrus, P. Nowak, J. Stelina, M. Zielenieckil, w: Kodeks pracy. Komentarz. Komentarz do art. 188¹, red. P. Nowak, s.882.