Co znajdziesz w artykule?
Ekspozom definiowany jest jako suma czynników ekspozomalnych od momentu narodzin aż do śmierci. Termin ten został przedstawiony przez dr Christophera Wilda na łamach publikacji Complementing the genome with an “exposome”: the outstanding challenge of environmental exposure measurement in molecular epidemiology. Zatem, czy ekspozomika jest nową dziedziną nauki?
dr n. med. Claudia Musiał
Z pewnością jest obszarem niezbędnym w naukach medycznych. Czynniki ekspozomalne stanowią nieodzowną część konsultacji trychologicznych, kosmetologicznych czy dermatologicznych. Narażenie na zanieczyszczenia środowiskowe, promieniowanie ultrafioletowe, światło niebieskie, używki, przewlekły stres czy inne szkodliwe czynniki w postaci nieprawidłowo zbilansowanej diety, stanowią lwią część indukcji procesu łysienia czy rozwoju dermatoz.
Ekspozomika w trychologii
Ekspozomika jako dziedzina nauki jest szczególnie istotna w odniesieniu do konsultacji trychologicznych. W tym zakresie w szczególności należy wziąć pod uwagę rolę czynników zewnątrzpochodnych i wewnątrzpochodnych. W odniesieniu do czynników zewnątrzpochodnych należy skupić się na istocie roli promieniowania ultrafioletowego, zanieczyszczeń środowiskowych (cząsteczek PM) – w tym toksycznych metali ciężkich.
Co istotne, czynniki ekspozomalne wpływają na indukcję senescencji komórkowej, wpływających na przedwczesne starzenie się skóry głowy i włosów, w tym mieszków włosowych. A co za tym idzie, przedwczesne siwienie wywołane stresem genotoksycznym czy oksydacyjnym. Czynniki ekspozomalne wywołują również wiodący wpływ wobec zaburzenia homeostazy mikrobioty skóry głowy. Czy dysponujemy faktorem-X w trychologii? Z pewnością będzie to indywidualne, wieloaspektowe podejście do klienta czy pacjenta, z uwzględnieniem dziedziny nauki jaką jest ekspozomika.
Czynniki ekspozomalne zewnątrzpochodne
Wśród czynników ekspozomalnych zewnątrzpochodnych należy mieć na uwadze zanieczyszczenia środowiskowe; w tym szkodliwy wpływ promieniowania ultrafioletowego czy smogu na skórę i włosy. Jak również codzienne nawyki, które wpływają na indukcję dysbiozy mikrobioty skóry głowy lub obniżenie kondycji włosów.
W tym zakresie należy wyróżnić zbyt gorące prysznice (gdzie gorąca woda wpływa na zaburzenie bariery skóry), spanie z mokrymi włosami, wiązanie mokrych włosów czy stosowanie urządzeń do termicznej stylizacji włosów bez termoochrony. Albo co gorsza, na niewysuszonych włosach. Stąd też tzw. „osobista ekspozycja” skóry głowy i włosów – jak również całego organizmu człowieka – złożona jest z indywidualnych aspektów dla każdego człowieka.
Aspekt w codziennej pielęgnacji
Aktualnie ochrona skóry i włosów wobec ekspozomu jest coraz częściej branym pod uwagę elementem w codziennej pielęgnacji. Zasadniczo pielęgnacja z uwzględnieniem ekspozomiki uwzględnia przede wszystkim mechanizm ochronny oraz naprawczy wobec uszkodzeń ekspozomalnych. W tym zakresie pod uwagę należy wziąć ochronę bariery skórnej, jak również ochronę warstwy lipidowej włosów, na czele z 18-MEA. Niniejszym, część tych działań można określić jako systemowe podejście do przywrócenia lub zachowania właściwej równowagi mikrobioty skóry głowy.
Należy podkreślić, że dysbioza mikrobioty skóry głowy – przykładowo mając na uwadze zaburzenie stosunku wybranych drobnoustrojów – może prowadzić do mikrozapalenia. Zaś stan mikrozapalenia prowadzić może do rozwoju łysienia.
Stres oksydacyjny i modyfikacje epigenetyczne
Biorąc pod uwagę mikrozapalenie nie należy zapominać o indukcji reaktywnych form tlenu (ROS, ang. Reactive Oxygen Species) związanych ze stresem oksydacyjnym na skutek czynników ekspozomalnych.
Warto również zwrócić uwagę, że zanieczyszczenia środowiskowe czy promieniowanie ultrafioletowe prowadzą do modyfikacji epigenetycznych. Które wraz ze stresem oksydacyjnym wspierają skracanie telomerów, indukcję mutacji DNA, uszkodzenia lipidów czy białek. Kolejno, prowadzi to między innymi do przyspieszonego procesu starzenia się, a nawet karcinogenezy.
Mechanizm molekularny wywołany generacją ROS obejmuje zarówno wewnątrzkomórkowe reaktywne formy tlenu, jak również zewnątrzkomórkowe. Wyróżnia się wzrost metaloproteinazy macierzy pozakomórkowej (jak np. MMP-1, MMP-2, MMP-3) czy cytokin prozapalnych (jak IL-6, IL-8, IL-1RA, MCP-1, czy TNF-α).
W tym zakresie, istotną rolę pełni także receptor węglowodoru arylowego (AHR, ang. Aryl Hydrocarbon Receptor) pełniący funkcję regulatorową w odniesieniu do bariery skórnej. Co więcej, jak wskazują źródła, czynniki ekspozomalne w postaci zanieczyszczeń środowiskowych jak cząstki stałe, modulują mechanizm ochronny wobec ROS. W tym zakresie na szczególną uwagę zasługuje glutation, hemeoksygenaza czy oksydoreduktaza 1.
Działania systemowe
Mając na uwadze powyższe, działania systemowe wobec czynników ekspozomalnych należy opierać na celowaniu w szlak Nrf-2, działaniu wobec stresu oksydacyjnego i redukcji stanów zapalnych. Wsparcia warstwy lipidowej łodygi włosów, jak również utrzymaniu homeostazy mikrobioty skóry głowy. Należy pamiętać, że reakcje zapalne skorelowane z bakteriobiotą i mykobiotą wywierają wpływ na zaburzenie cyklu wzrostu włosów. Nadto należy zwrócić szczególną uwagę na rolę stylu życia, a także odpowiednio zbilansowanej diety.
Na łamach książki Rola Komórek Macierzystych we Współczesnej Medycynie Estetycznej i Kosmetologii (Musiał C., PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2023), przedstawiono w postaci ryciny Holistyczne koło zdrowia skóry, które przedstawia najważniejsze czynniki wchodzące w skład ekspozomu, które należy wziąć pod uwagę w praktyce trychologicznej i kosmetologicznej.
Jak wiadomo rozregulowanie gospodarki hormonalnej, zaburzenia higieny snu czy wyżej wymienione czynniki mogą indukować rozwój chorób i łysień o etiologii zapalnej. Z praktycznego punktu widzenia ekspozom stanowi kluczowy czynnik wpływający na zdrowie skóry głowy i włosów.
Dr n. med. Claudia Musiał
Doktor nauk medycznych i nauk o zdrowiu w dyscyplinie nauki medyczne, specjalistka kosmetologii bioestetycznej, trycholożka; naukowiec w dziedzinie onkologii eksperymentalnej i biologii molekularnej. Laureatka nagrody Człowiek Roku 2023 w konkursie art Of Beauty Prestige Awards za innowacyjne badania naukowe i promowanie rozwoju trychologii w Polsce, wieloletnia wykładowczyni akademicka. Autorka publikacji naukowych o zasięgu międzynarodowym z Listy Filadelfijskiej z dziedziny biologii, chemii medycznej, onkologii eksperymentalnej, kosmetologii oraz trychologii. Jak również szeregu branżowych publikacji popularno-naukowych w wiodących magazynach branży beauty; prelegentka na konferencjach naukowych i popularno-naukowych. Szkoleniowiec z zakresu trychologii i kosmetologii oraz ekspertka medialna. Członkini International Trichoscopy Society oraz Polskiego Stowarzyszenia Trychologicznego. Członkini honorowego międzynarodowego towarzystwa naukowego Sigma Xi: The Scientific Research Honor Society. Autorka bestsellerowej książki „Trychologia Kosmetologiczna i Lekarska” (PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2022) oraz „Rola Komórek Macierzystych we Współczesnej Medycynie Estetycznej i Kosmetologii” (PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2023).
