Co znajdziesz w artykule?
Zespół metaboliczny (MeTS) to schorzenie, które wywodzi się zasadniczo z insulinooporności. Osoby z MeTS mają zwiększone ryzyko chorób sercowo-naczyniowych i cukrzycy typu 2 (T2DM). Zdefiniowanym kryterium tego zespołu jest: otyłość centralna (określana przez obwód talii >94 cm u mężczyzn i >80 cm u kobiet), poziom lipoprotein o dużej gęstości – HDL (<40 mg/dl u mężczyzn i <50 mg/dl u kobiet), wysoki poziom trójglicerydów (TG) (>150 mg/dl), podwyższone ciśnienie tętnicze (>130/85 mmHg) oraz podwyższony poziom glukozy na czczo >100 mg. Według tej definicji do rozpoznania zespołu metabolicznego konieczne jest stwierdzenie co najmniej trzech z przedstawionych wyżej nieprawidłowości.
dr inż. Katarzyna Okręglicka
Chociaż MeTS może wykazywać kilka objawów skórnych, takich jak rogowacenie ciemne, wykwity skórne, trądzik i łysienie androgenowe, może mieć związek z patofizjologią wielu chorób dermatologicznych. Takich jak łuszczyca, trądzik pospolity, atopowe zapalenie skóry, trądzik odwrócony i niektóre autoimmunologiczne choroby skóry.
Ponadto przewlekłe problemy skórne i zażywanie niektórych leków dermatologicznych mogą mieć związek z występowaniem lub zaostrzeniem MeTS. W konsekwencji MeTS i problem ze skórą mogą ściśle ze sobą się łączyć. A każdy z nich może predysponować pacjenta do drugiego i odwrotnie.
Podstawową patofizjologią MeTS
jest insulinooporność, zwłaszcza w komórkach mięśniowych, tłuszczowych i wątrobowych. Zwiększone stężenie wolnych kwasów tłuszczowych (FFA) z powodu otyłości trzewnej spowoduje wzrost glukozy, TG i lipopprotein bardzo niskiej gęstości (VLDL).
Z drugiej strony zużycie glukozy przez mięśnie zmniejsza się, więc stężenie glukozy we krwi wzrasta. A wynikające z tego nadmierne wydzielanie insuliny powoduje błędne koło dzięki efektowi lipolitycznemu i ponownemu wzrostowi FFA.
Pochodząca z adipocytów – komórek tłuszczowych – leptyna, czynnik martwicy nowotworu alfa (TNF-α), interleukina-6 (IL)-6, IL-4 oraz monocyklowe białko chemotaktyczne 1 odgrywają ważną rolę w patogenezie zarówno insulinooporności, jak i niektórych schorzeń dermatologicznych.
Cytokiny krążące mogą zmieniać funkcję zarówno keratynocytów skóry, jak i narządów związanych z MeTS. Po stresie oksydacyjnym spowodowanym pogorszeniem mechanizmu wychwytywania łoju dla reaktywnych form tlenu będzie towarzyszyć zwiększone ryzyko zaburzeń lipidowych i MeTS. Nieprawidłowości endokrynologiczne, takie jak spadek poziomu adiponektyny, któremu towarzyszyłby MeTS, można zaobserwować w przewlekłych chorobach zapalnych skóry, takich jak łuszczyca.
Każdy problem w mechanizmie metabolicznym organizmu może spowodować chorobę skóry. Insulinooporność może wywołać zaburzenia równowagi hormonalnej w krążących androgenach. W związku z tym będą obserwowane choroby skóry zależne od androgenów, takie jak trądzik, łysienie androgenowe i hirsutyzm. Cytokiny zapalne MeTS, w tym IL-17, IL-23 i TNF-α biorą udział w zapalnych chorobach skóry, takich jak atopowe zapalenie skóry, łuszczyca i liszaj płaski.
Łuszczyca
Łuszczyca to wieloukładowa choroba zapalna skóry. Liczne badania wykazały, że MeTS jest niezależnym czynnikiem ryzyka łuszczycy, która może być efektem ubocznym upośledzonego stylu życia u pacjentów.
Częstość występowania MeTS jest znacznie wyższa u chorych na łuszczycę niż u osób zdrowych. Ta korelacja może być związana z wydzielanymi cytokinami zapalnymi. Które mogą być widoczne zarówno w blaszkach łuszczycowych, komórkach tłuszczowych trzewnych, jak i blaszkach miażdżycowych. Cząsteczki adhezyjne, takie jak ICAM-1 i VCAM-1, ulegają zwiększeniu w blaszkach łuszczycowych. I jest to również jeden z podstawowych powodów powstawania insulinooporności.
Choroby współistniejące związane z MeTS, w tym otyłość centralna, nadciśnienie tętnicze, hiperglikemia i cukrzyca są znacznie częstsze w łuszczycy.
Wydaje się, że są one nawet częstsze w łuszczycy odwróconej i paznokci. Nawet zwłóknienie wątroby spowodowane gromadzeniem się tłuszczu jest częstsze w łuszczycy. Te odkrycia są również często obserwowane u dzieci z łuszczycą.
Stosowanie środków uwrażliwiających na insulinę (takich jak peptydy glukagonopodobne) może zmniejszyć objawy łuszczycy. Co wskazuje na możliwy wpływ insulinooporności w jej patogenezie. Przewlekły stan zapalny w łuszczycy może osłabiać wrażliwość receptorów insuliny i prowadzić do insulinooporności.
Radtke i in. opublikowali algorytm obserwacji pacjentów z łuszczycą. I zalecili badanie przesiewowe MeTS co 6 miesięcy u pacjentów z ciężką łuszczycą oraz co 1 rok w przypadku łagodnych przypadków. Ponadto tym pacjentom należy doradzić zmianę stylu życia. Chociaż istnieją pewne dane dotyczące ryzyka sercowo-naczyniowego u pacjentów z łuszczycą, lekarze powinni być również być jego świadomi.
Trądzik
Częstość występowania MeTS jest wyższa zarówno u mężczyzn, jak i u kobiet z trądzikiem. Trądzik może być związany z zespołem policystycznych jajników (PCO) ze względu na podwyższony poziom wolnego testosteronu u pacjentek. Dysfunkcja jednostki włosowo-łojowej i zmienione wydzielanie sebum u pacjentów z trądzikiem powodują akumulację lipidów i wolnych kwasów tłuszczowych, które mogą odgrywać rolę indukcyjną w MeTS. Metformina w połączeniu z dietą wykazuje z kolei zmniejszenie nasilenia trądziku u pacjentów płci męskiej.
Hirsutyzm
Hirsutyzm, policystyczne jajniki i nieregularne miesiączki to niektóre z głównych cech PCO, w których głównym mechanizmem jest insulinooporność. Pacjentki z PCO mają większe ryzyko powikłań metabolicznych i sercowo-naczyniowych. Insulinooporność powinna być sprawdzana u wszystkich kobiet z hirsutyzmem, ponieważ najczęstszą przyczyną hirsutyzmu u kobiet w każdym wieku jest PCO.
Rezvanian i wsp. w randomizowanym badaniu wykazali, że podanie metforminy łącznie z terapią laserem o intensywnym pulsującym świetle znacznie poprawia wynik hirsutyzmu w porównaniu z użyciem samego lasera. I doszli do wniosku, że leczenie MeTS i wywoływanie lepszej wrażliwości na insulinę u kobiet z hirsutyzmem jest niezbędne w każdym podejściu terapeutycznym hirsutyzmu.
Trądzik różowaty
Trądzik różowaty jest definiowany przez zaburzenia mikrokrążenia i chorobę włosowo-łojową skóry. Wydaje się, że istnieje korelacja między trądzikiem różowatym a zespołem sercowo-naczyniowym. W badaniu Akina Belli i wsp. wskaźnik insulinooporności był wyższy u pacjentów z trądzikiem różowatym niż w grupie kontrolnej. Dyslipidemię i wysoki poziom glukozy na czczo obserwowano również u pacjentów z trądzikiem różowatym.
Nowotwory skóry
Podwyższone BMI i wysoki poziom glukozy to niektóre czynniki przyczyniające się do MeTS, które wskazywane są jako czynniki ryzyka czerniaka złośliwego. Nagel i wsp. w dużym badaniu kohortowym wykazali, że wysokie ciśnienie krwi może również być skorelowane z czerniakiem złośliwym.
Dobrze znany problem zdrowotny
MeTS jest dobrze znanym problemem zdrowotnym i wynikającymi z niego skutkami ubocznymi, takimi jak wzrost poziomu glukozy i lipidów we krwi oraz ciśnienia krwi. Insulinooporność jest podstawową patofizjologią MeTS.
Istnieją zarówno pierwotne, jak i wtórne korelacje między kilkoma zaburzeniami dermatologicznymi a MeTS. Niektóre choroby skóry, w tym łuszczyca, supradencyjne zapalenie apokrynowych gruczołów potowych, hirsutyzm mogą być związane z częstszym występowaniem MeTS.
Istnieją również pewne interakcje między dermatologicznymi lekami ogólnoustrojowymi a MeTS. Niektóre leki powszechnie stosowane w dermatologii, w tym kortykosteroidy, izotretynoina i cyklosporyna, mogą predysponować niektórych pacjentów do rozwoju MeTS.
Inne leki, takie jak środki anty-TNF, hydroksychlorochina, minocyklina, doksycyklina w małych dawkach, itrakonazol lub spirynolakton, mogą wykazywać pewne działanie ochronne przed rozwojem MeTS. Jednak istnieją również pewne kontrowersje dotyczące ochronnego lub predysponującego działania wielu leków, takich jak MTX lub leki przeciwhistaminowe, w odniesieniu do rozwoju MeTS.
Biorąc pod uwagę wszystkie te możliwe relacje możemy podejmować lepsze wybory terapeutyczne w odniesieniu do każdego stanu zapalnego skóry. Skóra może również służyć jako wskaźnik dla występowania MeTS w organizmie z powodu pewnych objawów insulinooporności. Dlatego niektóre objawy skórne należy uważnie śledzić, aby zdefiniować leżący u ich podstaw MeTS.
Warta podkreślenia jest konieczność wprowadzenia terapeutycznej zmiany stylu życia. Odpowiednia dieta, aktywność fizyczna a także sen i odpoczynek oraz unikanie nałogów są kluczowym elementem wspierania terapii MeTS. I przy tym mogą korzystnie wpłynąć na stan skóry.
dr inż. Katarzyna Okręglicka
Specjalistka w zakresie żywienia człowieka i dietetyki.
Bibliografia dostępna w redakcji
