Co znajdziesz w artykule?
Prezentacja podczas Beauty Innovations grudzień 2022
W pierwszej części artykułu przedstawiona została istota mikrobiomu, jego funkcje, czym jest holobiont oraz jakie są zaburzenia, czyli dysbiozy. Teraz przechodzimy do wpływu mikrobiomu jelitowego na skórę. Mikrobiom jelitowy wpływa bowiem na fizjologię skóry w bezpośredni sposób poprzez przerzucanie metabolitów i całej mikroflory do tkanek skórnych.
Łucja Pijarczyk
Część pierwsza artykułu TUTAJ
Chociaż w pierwszej chwili nie jest to oczywiste, to między barierą tworzoną przez skórę a barierą jelitową istnieje
mnóstwo podobieństw.
Zarówno skóra jak i jelita są narządami mocno unerwionymi i unaczynionymi. Oba odgrywają olbrzymią rolę w funkcjonowaniu układu Immunologicznego i wydzielniczego. Specjaliści mówią o istnieniu osi jelito-mózg-skóra.
Zewnętrzną powierzchnię skóry i wewnętrzną powierzchnię jelit pokrywają komórki nabłonkowe, które permanentnie mają kontakt z tym, co nas otacza. W przypadku skóry jest to na przykład powietrze, przedmioty czy też inni ludzie lub inne organizmy. W przypadku jelit – produkty żywnościowe i wszystko, co znajduje się na ich powierzchni, czyli konserwanty, bakterie, ale także leki, używki. Na podstawie danych zbieranych przez komórki nabłonkowe nasz układ immunologiczny przygotowuje się do rozróżniania patogenów i substancji zagrażających – albo też i nie – naszemu zdrowiu.
Mamy przedstawioną oś jelito-mózg-skóra. Specjaliści mówią, że tak naprawdę na niej zapada wiele decyzji dotyczących funkcjonowania naszego organizmu. Psychiczny stres, sam lub w połączeniu z przetworzoną ubogą w błonnik żywnością prowadzi do zmian w jelitach, ich perystaltyce oraz ilości i jakości bakterii jelitowych.
Utrata prawidłowej mikrobioty jelitowej, szczególnie bifidobacterium, prowadzi do przepuszczalności jelit. A toksyny, które powinny zostać w jelicie, przedostają się dalej do organizmu, powodując w ten sposób stan zapalny w organizmie i skórze.
Skóra
Posiadamy około 106 mikroorganizmów na 1 cm2 powierzchni naszej. Choroby skórne i wiele innych dolegliwości przypisuje się obecnie zaburzeniom równowagi między bakteriami a ludzkim organizmem. Okazuje się, że mikroorganizmy jelitowe mają również wpływ na nawilżenie skóry, produkcję sebum czy też regenerację komórek, a także podatność na rozwój stanów zapalnych. Czyli wszystkie te aspekty, które stanowią kluczowe obszary dysfunkcji przy wymienionych chorobach.
Skuteczna terapia trądziku, AZS czy też zmiany łuszczycowe jak i wielu innych przewlekłych zmian dermatologicznych wymaga tak naprawdę od nas holistycznego podejścia. Ponieważ same zabiegi kosmetologiczne – jeśli nie będą poparte zmianami diety i zdrowymi, codziennymi nawykami – nie przyniosą spodziewanych rezultatów.
Początkowo sądzono, że to bakterie znajdujące się na powierzchni skóry są odpowiedzialne za jej stan i wystąpienie trądziku. Sprawa okazuje się jednak dużo bardziej skomplikowana. Wszystko wskazuje, że to bakterie jelitowe mają wpływ na to, jakie szczepy bakterii je zamieszkują na powierzchni naszej skóry i na jej zdolności obronne.
Mikrobiom jelitowy a trądzik
Uważa się, że mikrobiom jelitowy wpływa na trądzik, prawdopodobnie poprzez interakcję ze szlakiem mTOR, czyli kluczowym w patogenezie trądziku. Pacjenci z trądzikiem wykazywali mniejszą różnorodność mikrobioty jelitowej: Lactobacillus, Bifidobacterium, Butyricicoccus, Coprobacillus, Allobaculum i wyższy stosunek Bacteroidetes do Firmicutes.
Znalazłam dwa badania z udziałem pacjentów. W pierwszym badaniu wzięło udział 40 pacjentów z trądzikiem. Przypisano ich do dwóch grup. Pierwsza grupa przyjmowała 250 mg liofilizowanego Lactobacillus Acidophilus i Bifidobacterium Bifidum, druga grupa zaś otrzymała placebo.
Wyniki pokazały, że grupa przyjmująca probiotyk doświadczyła lepszych wyników klinicznych i ustąpienia zmian trądzikowych w porównaniu z grupą nie suplementującą.
W kolejnym badaniu wzięło udział 45 kobiet w wieku od 18 do 35 lat. Zostały losowo przydzielone do jednej z trzech grup.
Pierwszą była grupa suplementująca probiotyki, drugą – tylko minocykliny (jest to antybiotyk należący do tetracyklin), natomiast w trzeciej grupie było połączenie probiotyków z antybiotykiem. I co ciekawe, wszyscy pacjenci wykazywali znaczną poprawę całkowitej liczby zmian po 4 tygodniach, natomiast ciągłą poprawą przez 12 tygodni badania.
Jednak grupa przyjmująca zarówno probiotyk, jak i antybiotyk miała znaczący spadek całkowitej liczby zmian w porównaniu z pozostałymi grupami. Natomiast u pacjentek leczonych tylko minocykliną wystąpiły kandydozy pochwy.
Zmiany alergiczne
Żyjemy w mocno shigienizowanym społeczeństwie, ale też to w większym stopniu naraża nas na rozwijanie chorób alergicznych. Skład mikrobiomu jelitowego może odgrywać ważną rolę w patogenezie alergii, ponieważ wpływa na kształtowanie układu odpornościowego. Użycie probiotyków okazuje się korzystne w prewencji i leczeniu niektórych chorób alergicznych. I tu są przedstawiane 3 najważniejsze i najbardziej wpływowe szczepy bakterii: Lactococcuslactis W58, Bifidobacteriumlactis W52, Bifidobacteriumbifidum W23.
Jak się ma mikrobiom jelitowy do AZS?
Jest to atopowe zapalenie skóry – przewlekła i nawrotowa choroba zapalna, której towarzyszy uporczywy świąd. Do uwidocznienia objawów choroby dochodzi u pacjentów, u których predyspozycje genetyczne wpływające na funkcję bariery skórnej i układu odpornościowego, współistnieją z czynnikami środowiskowymi. Takimi jak wysoko przetworzona żywność, palenie tytoniu czy chłodny, zimny klimat.
Znana jest też tak zwana hipoteza higieniczna sugerująca podstawowe znaczenie w rozwoju procesów odpornościowych i regulujących tolerancję immunologiczną na mikrobiota jelitową. Równocześnie pojawiły się też liczne doniesienia, że na zmiany mikrobioty determinujące występowanie AZS wpływają przede wszystkim czynniki prenatalne.
Już wcześniej wspominałam, że okres noworodkowy i pierwsza lata życia, to w jaki sposób przyszliśmy na świat… czyli dzieci urodzone przez cesarskie cięcie mają zwiększone ryzyko wystąpienia atopii. Ponieważ ich jelita skolonizowane są głównie przez mikroorganizmy pochodzące ze skóry matki oraz rąk personelu, a nie z wód płodowych czy też z dróg rodnych.
Łuszczyca, Western diet
Łuszczyca jest również chorobą przewlekłą i zapalną.U pacjentów z łuszczycą może wystąpić dysbioza mikrobioty jelitowej, ale także niedobór witaminy D lub też selenu. Pacjenci często też mają nieprawidłowe nawyki żywieniowe, które mogą się przyczyniać do ciężkości choroby.
Według najnowszych danych nasycone kwasy tłuszczowe, cukry proste, czerwone mięso i używki jak alkohol zaostrzają przebieg łuszczycy. Podczas gdy wielonienasycone kwasy tłuszczowe, witamina D, witamina B 12, cukry złożone, selen, a także probiotyki mogą łagodzić jej przebieg.
Jak się to ma do insuliny czy też do niskiego indeksu glikemicznego? Dieta zachodnia znana i opisywana jako Western diet, czyli wysokocukrowa i bogata w niezdrowe tłuszcze powoduje trądzik. Ale jak to dokładnie działa?
Wcześniej sądzono, że to syntetyczne dodatki do żywności i niedobory, jakie ta dieta powoduje odpowiedzialne są za taki stan rzeczy. Okazuje się jednak, że i tutaj najważniejsze są bakterie.
Tego typu dieta bardzo skutecznie podwyższa poziom glukozy i insuliny w krwi. A to z kolei wpływa na namnażanie specyficznych szczepów bakteryjnych jelit. W dużym uproszczeniu po prostu bakterie te generują wiele niepożądanych substancji, które po przedostaniu się do krwi wędrują do skóry i powodują objawy.
Natomiast dieta bogatobiałkowa, zwłaszcza zawierająca znaczną ilość białka zwierzęcego, aktywuje rozwój drobnoustrojów – głównie proteolitycznych – gdzie produktami metabolizmu są związki mutagenne, rakotwórcze i genotoksyczne. I taka dieta powoduje także spotęgowane wydalanie amoniaku w skórę, w konsekwencji podwyższając jego pH.
Jak wpływa mikrobiom jelitowy na owłosioną skórę głowy?
W ciągu ostatniej dekady badacze wykazali, że mikrobiom jelitowy wywiera ogromny wpływ na organizm człowieka. Między innymi na układ odpornościowy, stymulację produkcji hormonów. I zależność między wystąpieniem chorób ogólnoustrojowych, funkcjonowaniem mózgu oraz potencjalnie nadmierną utratą włosów. W szczególności w łysieniu telogenowym, androgenowym, bliznowaciejącym czy też plackowatym.
Stres – zarówno fizyczny, jak i psychiczny – wywiera bezpośredni wpływ na mikrobiotę. Zbyt duża stymulacja nerwu błędnego w wyniku narażenia na przewlekły stres może prowadzić do zaburzeń żołądkowo-jelitowych, co wpływa na przerzedzenie oraz nadmierne wypadanie włosów. I tutaj mówimy o osi skóra-jelita.
Czynniki, jakie są związane z zaburzeniami żołądkowo-jelitowymi mają bezpośredni wpływ na kondycję owłosionej skóry głowy. Wymienia się 3 podstawowe: zespół złego wchłaniania, stany zapalne jelit i zespół nieszczelnego jelita.
Zespół złego wchłaniania wpływa na ograniczenie przyswajalności składników odżywczych, co wpływa na liczne procesy metaboliczne cyklu wzrostu włosa. Poprawny skład chemiczny włosów zależy od prawidłowego metabolizmu aminokwasów.
Kluczowy tutaj jest właściwy rozkład makroskładników i mikroskładników w przewodzie pokarmowym za pomocą enzymów trawiennych. Ograniczenie wchłaniania składników odżywczych – częstym przykładem jest niedobór żelaza – przejawia się zaburzeniem mikrobiomu jelitowego w postaci redukcji bakterii Lactobacillus.
Natomiast stany zapalne jelit – właściwa odporność immunologiczna mikrobiomu jelitowego ogranicza występowanie stanów zapalnych. Czyli wzrost mediatorów prozapalnych, które wywołują liczne stany zapalne w organizmie, ale również w obrębie mieszków włosowych. Czego następstwem może być zaburzenie również cyklu wzrostu włosów.
Zaburzenia bariery jelitowej mogą bezpośrednio wpływać na nadmierną utratę włosów poprzez wywołanie stanu zapalnego, czego przykładem może być wzrost przepuszczalności lipopolisacharydów, które mają bezpośredni związek z cyklem wzrostu włosów.
Mikrobiom jelitowy może wywierać wpływ na regulację hormonów
i co ważne na cykl wzrostu włosów, czyli przejść między poszczególnymi fazami: anagenu, katagenu i telogenu. W dotychczas przeprowadzonych badaniach wykazano potencjalny związek tymczasowego oraz rozproszonego wypadania włosów, przerzedzenia w obrębie całej owłosionej skóry głowy z zespołem jelita wrażliwego. Analogiczna sytuacja wystąpiła w przypadku pacjentów cierpiących na chorobę Leśniowskiego-Crona i to jest najczęstsza przyczyna widocznego przerzedzenia włosów.
Należy bardzo szczególnie podkreślić związek układu hormonalnego z mikrobiomem jelitowym, a także możliwą stymulacją hormonów za pośrednictwem bakterii jelitowych. Natomiast zaledwie w jednym badaniu z 2019 roku zasugerowano, że aktywność dihydrotestosteronu może być regulowana za pośrednictwem mikrobiomu jelitowego.
Kolejne badanie wskazuje, że szczep Lactobacillus Acidophilus ogranicza aktywność enzymów beta glukuranidazy, które z kolei są powiązane z nieskoniugowanym dihydrotestosteronem.
Łysienie plackowate
jest chorobą owłosionej skóry głowy. Może wpływać na wszystkie partie włosów, charakteryzuje się występowaniem wyłysiałych obszarów na głowie. Atakowane są mieszki włosowe, następnie wypadają włosy, tworząc tak zwane wyłysiałe placki.
I najnowsze dowody świadczą o tym, że łysienie plackowate jest spowodowane nieprawidłowościami w układzie odpornościowym. Należą do nich przede wszystkim choroby autoimmunologiczne. Nieprawidłowości te prowadzą do autoagresji błędnie funkcjonującego układu odpornościowego i atakowanie własnych komórek. Jest to wytwarzanie przeciwciał przeciw własnym antygenom. W rezultacie układ odpornościowy atakuje konkretne tkanki ciała, własny układ odpornościowy atakuje mieszki włosowe i w ten sposób zakłóca proces powstawania włosa.
Łysienie bliznowaciejące
Jest to najrzadszy rodzaj łysienia, ale prowadzi do nieodwracalnego uszkodzenia mieszków włosowych. I w przeciwieństwie do łysienia plackowatego ujścia mieszków włosowych w obszarach łysienia są niewidoczne. Mimo wielu teorii dotyczącej etiologii schorzenia uważa się, że istotną rolę odgrywa nieprawidłowa odpowiedź immunologiczna gospodarza na komórki macierzyste mieszka.
Łysienie łojotokowe jest następstwem nieleczonego łojotoku o podłożu androgenozależnym i wykazuje on przebieg jak w łysieniu androgenowym. Teraz kilka słów o tym,
jak wspierać mikrobiom jelitowy.
Aby zoptymalizować czynność jelit, mikrobiom jelitowy, integrację osi jelita-skóra oraz ograniczyć negatywne zmiany w cyklu wzrostu włosów należy zadbać o suplementację szczepów probiotycznych, których właściwości charakteryzują się ograniczaniem szlaków prozapalnych. Są te szczepy Bacillus, Bifidobacterium, ale i większą przewagę mają szczepy Lactobacillus oraz preparaty bakteriofagowe.
Cytokiny prozapalne towarzyszące zaburzeniom jelito-żołądkowym mają bezpośredni wpływ na układ odpornościowy mieszków włosowych, w tym także na cykl wzrostu włosów. Istotne jest, by poprawnie zdiagnozować istniejący stan zapalny, ale także jego pochodzenie.
Racjonalizacja diety, w tym wsparcie zdrowia jelit, zarówno pro- jak i prebiotycznie. A także – na ile to jest możliwe – ograniczenie stresu, bo to jest jedna z możliwości wspierających terapię nadmiernej utraty włosów.
Zebrałam kilka badań i ciekawostek
jaki korzystny wpływ bakterie jelitowe mają na zdrowie i wygląd naszej skóry. U myszy, które otrzymały Lactobacillus reuteri zaobserwowano pogrubienie skóry, wzmożony wzrost włosów, a także zwiększoną produkcję łoju. Co w przypadku myszy skutkowało grubszym i bardziej lśniącym futrem.
Szczury, które otrzymywały doustnie Lactobacillus brevis miały lepsze ukrwienie skóry, a także mniejszą transdermalną utratę wody, która uważana jest za marker funkcji barierowych skóry. Efekt ten został potwierdzony w badaniach klinicznych na ludziach. Po 12 tygodniach przyjmowania suplementów doustnych Lactobacillus brevis u badanych obniżyło się TEWL i znacznie zwiększyło nawodnienie rogówki.
Wyniki innego badania pokazują, że Lactobacillus helveticus może wspierać różnicowanie naskórka. Tak samo bakteria ta wywołuje wzrost profilaggrinu; jest to białko zaangażowane w końcowe różnicowanie keratynocytów. Badanie pokazało, że Lactobacillus helvetica zmniejszyło nasilenie stanów zapalnych skóry wywołanych laurylosiarczanem sodu. Czyli detergentem i emulgatorem powszechnie stosowanym w kosmetykach, pastach do zębów czy środkach czystości, a także obniżyło TEWL.
Inne badanie z zastosowaniem Lactobacillus paracasei pokazało poprawę przywracania funkcji bariery skórnej i zmniejszenie objawów reaktywnego zapalenia skóry.
Lactobacillus johnsonii chroniło skórną homeostazę immunologiczną po ekspozycji na promieniowanie UV u zdrowych ochotników. Lactobacillus casei natomiast działa poprzez hamowanie różnicowania limfocytów do komórek efektorowych, czyli zapalnych, wywołujących nadwrażliwość skóry. I ich migracje do skóry oraz wzmaganie przemieszczania się do warstw skóry komórek regulatorowych, czyli przeciwzapalnych. Efektem stosowania bakterii jest zmniejszenie stanu zapalnego skóry za pośrednictwem apoptozy i przywrócenia homeostazy.
Propionibacterium acne fermentuje glicerol do mleczanu, który hamuje melanogenezę, niweluje przebarwienia i regeneruje skórę.
Staphylococcus epidermidis natomiast oraz produkt fermentacji, czyli maślan stymulują syntezę kolagenu I w fibroblastach. Ten sam szczep przyczynia się do utrzymania homeostazy bariery ochronnej skóry poprzez wytwarzanie ceramidów.
Mam nadzieję, że były to przydatne informacje, które od dziś zastosują Państwo w swoim życiu i pójdą w kierunku zdrowej, dobrej diety i dobrych nawyków żywieniowych.
Łucja Pijarczyk, firma Colabio
Absolwentka Uniwersytetu Medycznego w Łodzi na wydziale farmaceutycznym o specjalizacji kosmetologia, a także Uniwersytetu Łódzkiego i Politechniki Łódzkiej – specjalizacja mikrobiologia, higiena i jakość w przemyśle. Od wielu lat związana z branżą kosmetyczno-farmaceutyczną, swoją wiedzę zdobywała w największych polskich firmach produkcyjnych na stanowiskach w działach zapewnienia i kontroli jakości oraz mikrobiologii. Zdobywała doświadczenie w czołowych fabrykach kosmetyki białej i kolorowej. Rozwijała dział obsługi klienta medycznego opracowując oceny kliniczne, klasyfikując wyroby medyczne i prowadząc wytwórców przez rejestrację wyrobów. Prowadziła nadzór nad pełnym procesem wdrażania kosmetyków i wyrobów medycznych na rynek polski – od koncepcji, przez recepturowanie, badania, produkcję, rejestrację i wprowadzenie do obrotu.
