Co znajdziesz w artykule?
Trądzik różowaty (t.r., rosacea) jest to przewlekła choroba zapalna obejmująca 10% populacji ludzkiej. Dotyczy zwykle osób po 25 roku życia, jednak najczęściej objawy pojawiają się przy okazji zachodzących w organizmie zmian hormonalnych. Występuje częściej u kobiet, natomiast u mężczyzn ma z reguły cięższy przebieg.
Marta Dymek-Gładyszewska
Etiologia trądziku różowatego jak do tej pory nie została do końca wyjaśniona. Zmiany skórne w rosacea są usytuowane symetryczne i występują głównie w środkowej części twarzy. W początkowym stadium mają charakter przemijającego rumienia z uczuciem pieczenia i bólu. Z czasem rumień się utrwala, pojawiają się wykwity skórne w postaci grudek i krostek.
Co to są teleangiektazje?
Teleangiektazje, potocznie nazywane „pajączkami” to trwałe rozszerzenia drobnych naczyń włosowatych splotu podbrodawkowego, które przeświecają przez naskórek. Przy zastosowaniu diaskopii naczynia te znikają. Teleangiektazje mogą być pojedyncze lub bardzo liczne; wówczas dają obraz rumienia określanego teleangiectaticum erythema.
Takie same zmiany występujące na kończynach dolnych nazywamy wenektazjami. Tego typu zmiany najczęściej dotykają kobiet, ponieważ hormony estrogenowe działają rozluźniająco na mięśnie naczyń. Prowadzi to do zwiększenia ich skłonności do poszerzania się.
W procesie powstawiania „naczynek” niewątpliwie dużą rolę odgrywają czynniki wewnętrzne jak i środowiskowe. Do najczęściej spotykanych możemy zaliczyć:
- choroby skóry – trądzik różowaty, łojotokowe zapalenie skóry, toczeń rumieniowaty, skóra pergaminowa, twardzina,
- predyspozycje rodzinne,
- zaburzenia hormonalne,
- osłabienie ściany naczynia i schorzenia naczyń krwionośnych,
- nadciśnienie tętnicze,
- niewydolność krążenia,
- zaburzenia krzepnięcia krwi,
- schorzenia wątroby,
- niedokwaśność żołądka,
- zaparcia,
- przewlekłe zatrucia,
- wrodzona wrażliwość skóry, cienki naskórek,
- częsta depilacja gorącym woskiem,
- naświetlania UV, radioterapia,
- czynniki emocjonalne,
- ciąża,
- hormonalne środki antykoncepcyjne,
- otyłość,
- praca stojąca,
- wahania temperatury.
Dlaczego naczynka pękają?
Kruchość naczynek jest związana z ich podwyższoną przepuszczalnością, która powoduje przenikanie do skóry wielu czynników zapalnych. W konsekwencji dochodzi do pojawienia się na skórze rozlanego rumienia, z towarzyszącym uczuciem pieczenia. Mianem cery naczynkowej określa się skórę twarzy, która łatwo ulega zaczerwienieniu. I jest nadreaktywna w stosunku do czynników zewnętrznych i wewnętrznych.
Kruchość i nadwrażliwość naczyń krwionośnych jest jednym z czynników przyczyniających się do powstawania trądziku różowatego. Z czasem skłonność do pojawiania się rumieni utrwala się.
Skórę naczynkową należy traktować jako nadzwyczaj wrażliwą. Zaczerwienienie może pojawiać się w okolicy policzków, nosa i brody. Najczęściej nasila się na skutek picia kawy, mocnej herbaty, alkoholu, spożywania ostrych przypraw, a nawet w przypadku zjedzenia gorącego posiłku. Rumień może też pojawić się przy zmianie temperatury otoczenia, wzruszeniu lub zdenerwowaniu.
Rozszerzone naczynka mogą powstać przy każdym typie cery, ale najbardziej narażona na tę dolegliwość jest skóra delikatna, cienka i wrażliwa. Nie bez znaczenia jest też głębokość unaczynienia skóry.
Czym zatem jest trądzik różowaty?
Trądzik różowaty to przewlekła nawrotowa dermatoza skóry lub zespół objawów, który występuje głównie w centralnej części twarzy (czoło, nos, policzki, broda). Objawia się wykwitami rumieniowymi, grudkowymi i krostkowymi, które występują na podłożu łojotokowym.
Możemy wyróżnić 4 stadia choroby:
- – T.r. rumieniowy z teleangiektazjami (erythematoteleangiectatic rosacea); rumień przelotny lub przetrwały występuje na twarzy; zmianom towarzyszą często teleangiektazje, obrzęk twarzy, uczucie pieczenia i palenia skóry w obrębie zmian.
- – T.r. grudkowo-krostkowy (papulopustular rosacea); obecny przetrwały rumień w środkowej części twarzy, z okresowo występującymi grudkami i krostami.
- – T.r. przerosły (phymatous rosacea); skóra jest pogrubiała, o nieregularnej powierzchni, z obecnością zmian guzowatych. Najczęściej zmiany obejmują nos (rhinophyma), mogą zajmować brodę, czoło, policzki i uszy. Często stwierdza się zapalenie mieszków włosowych w obrębie zmian przerostowych.
- – T.r. oczny (ocular rosacea). Objawia się m.in. zapaleniem spojówek, zapaleniem rogówki, zapaleniem tęczówki, zapaleniem ciałka rzęskowego, wysiękiem ropnym. Chorzy początkowo przez wiele lat leczą się u okulisty nie zdając sobie sprawy z prawdziwej przyczyny objawów.
Każda osoba z t.r. powinna być kierowana na podstawowe badania okulistyczne w celu wykluczenie odmiany ocznej choroby. Najbardziej niebezpiecznym objawem postaci ocznej t.r. jest zapalenie rogówki, które może doprowadzić do ślepoty i konieczności przeprowadzenie transplantacji rogówki. Najczęściej jednak spotyka się zapalenie brzegów powiek i zapalenie spojówek z towarzyszącym światłowstrętem i uczuciem obecności ciała obcego.
Każda osoba z t.r. powinna być kierowana na podstawowe badania okulistyczne w celu wykluczenie odmiany ocznej choroby. Najbardziej niebezpiecznym objawem postaci ocznej t.r. jest zapalenie rogówki, które może doprowadzić do ślepoty i konieczności przeprowadzenie transplantacji rogówki.
Inny podział rosacea uwzględnia następujące stadia:
Stadium prerosacea
Jest to wstępne stadium trądziku różowatego, które poprzedza występowanie typowych zmian chorobowych. Występuje na podłożu skóry naczyniowej. Charakteryzuje się delikatnym zaczerwienieniem oraz przemijającym rumieniem, rzadko można zauważyć teleangiektazje.
I Stadium
Charakteryzuje się okresowym, napadowym rumieniem (flushing) ujawniającym się pod wpływem emocjonalnych lub fizycznych bodźców. Rumień ten utrzymuje się około 10 minut, po czym następuje obkurczenie naczyń i zmiany chorobowe ustępują. Ponadto pacjenci mogą skarżyć się na świąd, pieczenie oraz wzrost temperatury skóry.
II Stadium
W tej fazie dochodzi do utrwalenia zmian naczyniowych, w efekcie czego rumień ma charakter utrwalony. Zostają trwale uszkodzone naczynia krwionośne, co doprowadza do powstawania licznych teleangiektazji.
III Stadium
W obrębie rumienia pojawiają się grudki i krostki, dochodzi do powstania obrzęku. Pojawia się częste zapalenie brzegów powiek, spojówek, rogówek.
IV Stadium rhinophyma
Jest to przerost tkanki łącznej miękkich części twarzy – najczęściej nosa – występujące prawie wyłącznie u mężczyzn.
Bez względu na stopień nasilenia zmian skórnych zazwyczaj są one umiejscowione w środkowej części twarzy i obejmują czoło, nos, brodę i policzki.
Rhinophyma jest to przerost tkanki łącznej miękkich części twarzy – najczęściej nosa – występujące prawie wyłącznie u mężczyzn.
Możemy także wyróżnić nietypowe odmiany trądziku różowatego.
Odmiana posteroidowa
Postać ta rozwija się w wyniku długotrwałego stosowania maści i kremów zawierających kortykosteroid. W odmianie tej widoczne są grudki i krostki na podłożu rumieniowym.
Gram-negative rosacea
Są to przewlekłe i rozsiane zmiany krostkowe, powstałe w wyniku przewlekłego stosowania antybiotyków. W wymazie stwierdza się obecność Escherichia coli, Klebsiella, Pseudomonas aeruginosa.
Odmiana gruźliczopodobna/ziarniniakowa
W odmianie tej występują rozsiane zmiany grudkowe koloru czerwonobrązowego ze współistniejącym rumieniem. Postać ta jest trudna do zdiagnozowania. W obrazie histopatologicznym widać komórki nabłonkowe, olbrzymie i ogniska martwicy serowatej (ziarninę gruźliczo podobną).
Odmiana piorunująca/skupiona
Jest to rzadka nagła odmiana trądziku różowatego. W przebiegu choroby występują nagłe zmiany grudkowe, naciekowe z tendencją do rozpadu. Ponadto występuje wysoka gorączka, spadek masy ciała oraz dolegliwości bólowe ze strony układu mięśniowo–stawowego. Jest to ciężko rozpoznawalna postać rosacea w wywiadzie lekarskim.
Odmiana pozatwarzowa
Przybiera postać rumienia z widocznymi teleangiektazjami. Dotyczy głównie okolic wystawionych długotrwale na promieniowanie słoneczne takich jak: kark, dekolt, uszy, skóra głowy.
Poznanie indywidualnych bodźców
W doborze terapii leczniczej bardzo ważną rzeczą jest dokładne poznanie czynników zaostrzających chorobę. Obecnie coraz częściej przykłada się uwagę do poznania indywidualnych bodźców zaostrzających trądzik różowaty.
Do najczęściej spotykanych przyczyn należą:
- promieniowanie UV (słońce),
- stres,
- ostre, gorące potrawy i napoje,
- produkty spożywcze (jak pomidory, szpinak, bakłażan, żółte sery, czekolada),
- kwas mlekowy,
- woda i mydło.
Działanie promieniowania słonecznego doprowadza do powstania zaczerwienienia w obrębie skóry twarzy. Słońce zmienia utkanie włókien elastylowych i kolagenowych oraz prawidłową pracę układu limfatycznego i krwionośnego. Doprowadza to do rozszerzenia naczyń w obrębie skóry twarzy, zwiększonej przepuszczalności naczyń, a następnie obrzęku. W wyniku tego zjawiska powstaje utrwalony rumień.
Wykazano także powiązanie między stresem a rosacea. Wiele pacjentów na krótko przed pojawieniem się pierwszych oznak trądziku różowatego doznało przewlekłego stresu. W przebiegu długotrwałego stresu wydzielają się kortykosteroidy, obniża się odporność, dochodzi do zmian w obrębie OUN, nasilają się także istniejące wcześniej stany zapalne powodując zaostrzenie choroby.
Także niektóre produkty spożywcze przyczyniają się do nasilenia zmian w t.r. Produkty, takie jak pomidory, szpinak, bakłażan, żółte sery czy czekolada zwiększają wydzielanie histaminy, która rozszerza naczynia krwionośne. Ostre, gorące potrawy czy napoje np. kawa również nasilają zmiany skórne.
Dobranie kosmetyków pielęgnacyjnych
Bardzo ważne jest indywidualne dobranie kosmetyków pielęgnacyjnych, gdyż wiele z nich zawiera np. kwas mlekowy, który działa drażniąco na skórę osób z rosacea. Także woda czy mydło podrażniają skórę twarzy doprowadzając do zaostrzenia zmian. Kosmetyki te muszą mieć działanie wzmacniające oraz uszczelniające naczynia krwionośne.
Bezwzględnie zarówno w porze letniej, jak i zimowej muszą one zawierać filtry UVA, UVB oraz inne substancje zabezpieczające przed czynnikami zewnętrznymi. Kosmetyki używane codziennie powinny być przeznaczone do cery wrażliwej–naczyniowej. Takie preparaty zawierają w swoim składzie odpowiednio dobrane substancje wyciszające, łagodzące skórę, oraz wzmacniające naczynia.
Do substancji tych należą miedzy innymi: wit. C, K, E, rutyna, wyciąg z arniki, z kasztanowca, z miłorzębu japońskiego, z hibiskusa, d-pantenol, retinaldehyd.
Dobre rezultaty także wykazano we wspomaganiu leczenia zabiegami kosmetologicznymi:
- IPL
- mezoterapia bezigłowa
- kwas azelainowy
- pielęgnacyjne zabiegi wyciszające
- Platet Ritch Plasma (osocze bogatopłytkowe)
W dzisiejszych czasach dobrze leczona i pielęgnowana skóra, może być w stanie remisji przez wiele miesięcy, a nawet lat. Dlatego tak ważne jest aby w gabinecie oprócz zabiegów indywidualnie dobrać profesjonalną pielęgnację domową.
Marta Dymek-Gładyszewska
Kosmetolog, absolwentka UM w Łodzi na wydziale farmaceutycznym, właścicielka gabinetu. Specjalizuje się w zaawansowanych procedurach estetycznych, propagujących jednocześnie bezpieczne i holistyczne podejście do pracy z pacjentem. Szkoleniowiec.
Bibliografia dostępna w redakcji
