Co znajdziesz w artykule?
Skóra naczyniowa w wielu opracowaniach opisywana jest jako objaw cywilizacyjny. Występuje zarówno u kobiet jaki i mężczyzn, a w ostatnich czasach coraz częściej obserwowana jest u dzieci i młodzieży.
Agnieszka Surgiel-Gemza
Rodzaje zmian naczyniowych
Zmiany naczyniowe dzielimy na dwie grupy: guzy naczyniowe i malformacje naczyniowe. Możemy również zmiany naczyniowe podzielić ze względu na czas powstania, tj. wrodzone i nabyte.
Do wrodzonych zmian naczyniowych zaliczamy:
- Malformacje naczyń kapilarnych, inaczej nazywane naczyniakami płaskimi:
– plama typu czerwonego wina (Port Wine Stain) – występuje zazwyczaj jednostronnie w okolicy skóry głowy i szyi, również na tułowiu i kończynach. Zmiany nie ustępują samoistnie, z czasem mogą być intensywniejsze z powstałymi guzkami.
– plama łososiowa (salmon patch) – jest barwy bladoróżowej, zlokalizowana w centralnej części twarzy oraz wzdłuż kręgosłupa. Zmiany na twarzy często ulegają inwolucji do ok. 3 r.ż..
- Malformacje żylne, inaczej nazywane naczyniakami jamistymi – pojedyncze lub w większej ilości guzy o strukturze naczyniopochodnej o wolnym przepływie, zbudowane z nieprawidłowych kanałów naczyniowych. Struktura miękka o zabarwieniu niebieskawym lub purpurowym. Zmiany mają tendencję do samoistnej regresji.
Za nabyte zmiany naczyniowe uważa się:
- teleangiektazje – rozszerzone naczynia włosowate drobnych naczyń żylnych i tętniczek, powstające w obrębie splotu podbrodawkowego, najczęściej na twarzy (nosie, policzkach, czole, brodzie);
- wenektazje – rozszerzone naczynia na kończynach dolnych;
- naczyniaki rubinowe (cherry angiomas) – zwane często naczyniakami starczymi; jest to łagodny rozrost naczyniowy występujący u prawie wszystkich ludzi powyżej 30 r.ż. Występują na tułowiu, głowie, kończynach w formie gładkich guzków o średnicy 0,5-5,0 mm i zabarwieniu od koloru mocnej czerwieni do fioletu.
- naczyniaki gwiaździste – jasnoczerwona grudka spowodowana rozszerzeniem tętniczki, od której równomiernie, promieniście rozchodzą się naczynia włosowate. Pod wpływem ucisku naczynia biegnące promieniście bledną. Zmiany lokalizują się na twarzy, szyi, górnej części tułowia, górnych kończynach.
- jeziorka żylne (venous lake) – małe, miękkie, niebolesne grudki, znikające po uciśnięciu, koloru od ciemnoniebieskiego do mocno czerwonego, wynikające z rozszerzenia żylnego, występujące u osób starszych najczęściej na granicy czerwieni wargowej.
- rumień napadowy, utrwalony
Charakterystyka cery naczyniowej
Skóra naczyniowa w wielu opracowaniach opisywana jest jako objaw cywilizacyjny. Występuje zarówno u kobiet jaki i mężczyzn, a w ostatnich czasach coraz częściej obserwowana jest u dzieci i młodzieży.
Charakterystyczną cechą takiej cery jest nagłe lub utrwalone zaczerwienienie twarzy w określonych obszarach takich jak: policzki, nos, broda, może obejmować również całą twarz, uszy szyję i dekolt.
Skóry naczyniowe są na ogół bardzo wrażliwe, skłonne do alergii, cienkie, suche, porcelanowe, o fototypie według skali Fitzpatrica I-II. Naczynia położone są bardzo płytko, a zatem mocno widoczne, skłonne do nadmiernego poszerzania się pod wpływem czynników miejscowych jak i ogólnych. U kobiet duży wpływ na poszerzone naczynia mają hormony estrogenowe, które mają działanie rozluźniające na mięśnie w ścianach naczyń krwionośnych.
W okolicy twarzy ze względu na fakt unerwienia naczyń przez włókna pozazwojowe układu współczulnego można zaobserwować „grę naczyniową”. W tym obszarze występuje duża ilość naczyń krwionośnych, co przekłada się na dużo większą pojemność łożyska naczyniowego skóry niż w innych obszarach ciała.
Mikrokrążenie skóry
zależy również od czynników humoralnych, które wpływają bezpośrednio na mięśnie gładkie ścian naczyń. Albo są pod wpływem śródbłonowego czynnika rozluźniającego mięśniówkę naczyń.
Do bodźców wpływających na rozszerzenie skórnych naczyń krwionośnych należą: histamina, serotonina, wazopresyna, kwas arachidonowy, prostacyklina oraz trombina.
Kolejnym czynnikiem biorącym udział w patogenezie zmian naczyniowych mogą być zaburzenia budowy tkanki łącznej wchodzącej w skład ścian naczyń krwionośnych skóry i znajdującej się w ich otoczeniu. Skutkiem częstego rozszerzenia naczyń krwionośnych skóry jest efekt utrwalonego zaczerwienienia oraz wystąpienia teleangiektazji.
Są to powierzchowne naczynia włosowate splotu podbrodawkowatego, które uległy trwałemu poszerzeniu i są widoczne przez cienkie warstwy naskórka. W wielu przypadkach teleangiektazje ściśle do siebie przylegają, dając wrażenie jednolitego rumienia.
Wyróżniamy teleangiektazje pierwotne i wtórne, zależne od czynników predysponujących do ich powstawania. Pierwotne związane są z przyczynami wrodzonymi lub występującymi w różnych okresach życia, natomiast wtórne są efektem działania czynników zewnętrznych.
Przyczyny predysponujące do powstawania teleangiektazji oraz rumienia
Czynniki predysponujące powstawanie lub zaostrzenie stanu cery naczyniowej i nasilenie rumienia można podzielić na czynniki endogenne i egzogenne.
Do czynników endogennych zaliczyć można różnego rodzaju choroby, takie jak:
- migrena,
- grypa (wysoka temperatura ciała),
- zaparcia,
- zaburzenia trawienia (zespół jelita drażliwego),
- zakażenia Helicobacter pylori,
- występowanie opryszczki wargowej,
- twardzina,
- toczeń rumieniowaty,
- nadciśnienie tętnicze,
- niewydolność krążenia,
- schorzenia wątroby,
- przewlekłe zatrucia,
- torsje,
- zaburzenia hormonalne (zaburzenia miesiączkowania, okres dojrzewania, menopauza),
- choroby tarczycy,
- schorzenia ogólnoustrojowe,
- schorzenia skórne,
- otyłość,
- łojotokowe zapalenie skóry,
- atopowe zapalenie skóry,
- wyprysk,
- alergiczne kontaktowe zapalenie skóry,
- trądzik różowaty,
jak również:
- kruche ściany oraz schorzenia naczyń krwionośnych,
- wrodzona wrażliwość skóry,
- cienki naskórek,
- jasna karnacja (fototyp wg skali Fitzpatrica I-II),
- ciąża,
- predyspozycje genetyczne,
- starzenie się skóry.
Ważnymi czynnikami, które mają istotny wpływ na zaostrzenie zmian naczyniowych są również:
- stres, lęk, niepokój (silne emocje),
- bezsenność.
Do czynników egzogennych zaliczamy między innymi:
- nadmierną ekspozycję na promieniowanie ultrafioletowe,
- czynniki atmosferyczne takie jak wiatr, mróz, ekstremalne temperatury niskie lub wysokie,
- suche powietrze spowodowane np. klimatyzacją czy też dużą wilgotnością powietrza.
Czynniki pokarmowe, po których obserwuje się zaostrzenie objawów to np. spożycie:
- alkoholu, w szczególności czerwonego wina,
- gorących i ostrych potraw (pieprz cayenne, kapsaicyna), cynamonu, pomidorów, co może być związane ze zwiększonym uwalnianiem histaminy;
- zaostrzenie objawów może wystąpić również po mocnej kawie i herbacie.
Do pogorszenia stanu cery naczyniowej mogą przyczynić się również czynniki chemiczne i fizyczne. Niektóre kosmetyki lub ich składniki mogą indukować poszerzenie naczyń; mogą to być kosmetyki drażniące, zawierające alkohol etylowy, alkohol benzylowy, aceton, mentol, kamforę, glikol propylenowy, alkaliczne mydła, środki zapachowe, środki złuszczające oraz kontakt z wodą chlorowaną.
Kolejnymi czynnikami pogarszającymi stan skóry naczyniowej są urazy zewnętrzne, oparzenia, odmrożenia.
Do innych przyczyn zewnętrznych
predysponujących do powstawania zmian naczyniowych zaliczamy:
- nadmierną aktywność fizyczną,
- korzystanie z sauny, solarium,
- długotrwałą ekspozycję na pole elektromagnetyczne emitowane przez monitory telewizyjne i komputerowe,
- leki: kortykosteroidy stosowane miejscowo lub ogólnie, wazodilatatory, inhibitory konwertazy angiotensyny, statyny, NLPZ, antybiotyki czy leki antykoncepcyjne,
- jak również wszelkie używki jak nikotyna, substancje odurzające.
Wymienione czynniki mają wpływ na ścianę naczyń oraz zwiększenie przepływu krwi przez poszerzone naczynia włosowate, a w konsekwencji przyczyniają się do powstania utrwalonych zmian, czyli rumienia i teleangiektazji nabytych.
Profilaktyka przy skórach naczyniowych
Pacjenci ze zmianami naczyniowymi między innymi rumieniem i teleangiektazjami nie powinni stosować rozgrzewających masek i zabiegów aparaturowych, np. radiofrekwencji, zabiegów z użyciem wapozonu, mechanicznych peelingów, mikrodermabrazji oraz manualnych masaży twarzy. Zabiegi te nasilają rumień, mogą podrażnić skórę i doprowadzić do przegrzania tkanek.
W pielęgnacji domowej pacjent powinien unikać: mydeł, silnych detergentów, mechanicznego drażnienia skóry, np. podczas zmywania makijażu czy osuszania skóry twarzy, toników alkoholowych, produktów wysuszających, wodoodpornych kosmetyków do makijażu oraz filtrów chemicznych.
Kosmetyki stosowane na dzień powinny zapewnić ochronę przed czynnikami zewnętrznymi, takimi jak promieniowanie UV, wiatr, mróz, klimatyzacja czy oświetlenie jarzeniowe. Szczególnie ważna jest ochrona przed promieniowaniem słonecznym; tu zalecane jest stosowanie filtrów UVB i UVA, kosmetyków zawierających filtry mineralne, mających w składzie tlenek i dwutlenek tytanu oraz cynku.
Ważnym elementem jest również przestrzeganie odpowiedniej diety; przede wszystkim pozbawionej produktów wysokoenergetycznych z węglowodanami prostymi. Pacjent powinien wystrzegać się pikantnych i bardzo gorących potraw, alkoholu i innych używek.
Szczególnie polecane są kwasy omega-3 i nienasycone kwasy tłuszczowe, które przez swoje właściwości zmniejszają stan zapalny i zapobiegają powstawaniu teleangiektazji. Rekomendowane są produkty, będące źródłem witaminy C, PP, B2.
Zastosowanie w diecie rutyny, trokserutyny, wyciągów zawierających flawonoidy z owoców cytrusowych, dziurawca, kwiatu głogu oraz fiołka trójbarwnego wpływa na wzmocnienie, uszczelnienie naczyń krwionośnych i poprawę mikrokrążenia.
Składniki aktywne i ich właściwości zalecane dla cer naczyniowych
Właściwości obkurczające i uszczelniające naczynia, poprawiające mikrokrążenie:
- witamina C,
- witamina K,
- rutyna,
- escyna,
- wyciągi z:
- kasztanowca,
- owoców cytrusowych,
- miłorzębu japońskiego,
- ruszczyka kolczastego,
- oczaru wirginijskiego,
- olejek różany.
Właściwości przeciwzapalne:
- kwas azelainowy,
- witamina PP,
- witamina B3,
- escyna,
- wyciągi z:
- miłorzębu japońskiego,
- arniki górskiej,
- ruszczyka kolczastego,
- oczaru wirginijskiego,
- olejek różany,
- rumianek,
- nagietek,
- chmiel,
- bławatek,
- zielona herbata,
- siemię lniane.
Właściwości antyoksydacyjne:
- witamina C,
- rutyna,
- wyciąg z miłorzębu japońskiego,
- kwas laktobionowy,
- witamina E,
- bioflawonoidy.
Właściwości przeciwobrzękowe:
- rutyna,
- wyciąg z kasztanowca,
- escyna,
- wyciąg z arniki górskiej,
- wyciąg z ruszczyka kolczastego,
- olejek różany,
- siarczan dekstranu.
Właściwości wzmacniające barierę lipidową:
- ceramidy,
- oleje roślinne z kwasem gamma-linolenowym,
- sterole oraz estry kwasów tłuszczowych,
- oleje roślinne bogate w nienasycone kwasy tłuszczowe,
- kwas laktobionowy,
- olej ze słodkich migdałów,
- wosk jojoby,
- olej z kiełków pszenicy,
- z awokado,
- z wiesiołka,
- skwalan.
Właściwości filmogenne:
- kwas hialuronowy,
- chitosan,
- witaminy A, C, E,
- alantoina,
- pantenol,
- gliceryna,
- peptydy z zielonych alg morskich.
Metody redukcji zmian naczyniowych i rumienia
Terapie gabinetowe w przypadku cer naczyniowych powinny być odpowiednio dobrane, uwzględniając nasilenie problemu, czynniki predysponujące, systematyczność pacjenta oraz chęć współpracy pacjenta z terapeutą.
Terapeuta zobowiązany jest do przeprowadzenia szczegółowego wywiadu z pacjentem aby wstępnie określić prawdopodobne rozpoznanie. Ponieważ jeśli manifestowany rumień jest objawem schorzenia o potencjalnie ciężkim przebiegu, np. układowej choroby tkanki łącznej, należy dążyć do leczenia przyczynowego, a terapie objawowe powinny być tylko postępowaniem wspomagającym.
Ważnym punktem w całej terapii jest również indywidualna pielęgnacja domowa, która powinna być szczegółowo omówiona z pacjentem podczas wizyty w gabinecie. I zawierać produkty z odpowiednimi składnikami aktywnymi wymienionymi wcześniej. Większość stosowanych zabiegów w redukcji zmian naczyniowych to terapie w serii ustalone z racjonalną częstotliwością.
Efektem tych terapii powinno być wzmocnienie i uszczelnienie naczyń krwionośnych, powinny one mieć wpływ na przywrócenie ochronnej bariery skóry, jej nawilżenie i uelastycznienie. Skutkiem dobrze dobranej terapii gabinetowej i domowej będzie złagodzenie, redukcja lub zahamowanie powstawania nowych zmian naczyniowych.
Pozytywny efekt, który będzie widoczny, to zmniejszenie przekrwienia, zredukowane lub mniej widoczne teleangiektazje, mniej wrażliwa skóra na wcześniej wymienione czynniki.
Najczęściej wykonywane zabiegi nieinwazyjne
To między innymi:
- sonoforeza,
- jonoforeza,
- galwanizacja,
- lampa Solux z niebieskim filtrem,
- zabiegi z zastosowaniem peelingów chemicznych np. z kwasem laktobionowym.
Do zabiegów inwazyjnych zalecanych przy redukcji zmian naczyniowych i rumienia należą:
- laseroterapia,
- zabiegi z wykorzystaniem urządzenia IPL,
- elektrokoagulacja,
- termoliza,
- krioterapia.
W redukcji rumienia będącego objawem chorób skóry lub ogólnoustrojowych wykorzystuje się leki do stosowania miejscowego w postaci np. kremów czy maści. I tak np. w terapii rumienia utrwalonego w trądziku różowatym FDA zaproponowałabym 0,33% krem z brymonidyną o działaniu obkurczającym naczynia.
W tym wskazaniu stosuje się również preparaty:
- metronidazolu,
- permetryny,
- kwasu azelainowego,
- miejscowe retinoidy,
- inhibitory kalcyneuryny czy iwermektyny.
W przypadku zmian rumieniowych w przebiegu tocznia skórnego lub układowego najczęściej zlecane są glikokortykosterydy.
W leczeniu naczyniaków u dzieci stosuje się terapie lekami beta-adrenolitycznymi – propranolol w formie doustnej lub miejscowej z zadawalającymi efektami. Jak również glikokortykosterydy w terapii ogólnej lub miejscowej w postaci iniekcji podawane do naczyniaka. Taka forma podania leku redukuje potencjalne objawy uboczne występujące podczas leczenia ogólnego.
Inne metody redukcji rumienia i innych zmian naczyniowych zostały opisane w kolejnym artykule.
Agnieszka Surgiel-Gemza
Kosmetolog. Z branżą medyczną i farmaceutyczną związana jest już od ponad 20 lat. Autorka i recenzentka publikacji naukowych w renomowanych periodykach z branży kosmetologii i medycyny estetycznej. Wykładowca akademicki na UJD w Częstochowie na kierunku Kosmetologia, SWSM w Katowicach oraz studiach podyplomowych dla kosmetologów i lekarzy WSPS w Dąbrowie Górniczej, gdzie prowadzi zajęcia z laseroterapii. W swych gabinetach wykonuje zabiegi z wykorzystaniem laserów do usuwania tatuaży i makijaży permanentnych, epilacji, zamykania naczyń, frakcyjnego nieablacyjnego i ablacyjnego resurfacingu twarzy, redukcji blizn, rozstępów oraz przebarwień. Jak również zabiegi z wykorzystaniem peelingów medycznych, mezoterapii mikroigłowej i igłowej, mikropunktury oraz kosmetologii High-Tech.
Bibliografia:
- Adamski Z., Kaszuba A.: Dermatologia dla kosmetologów, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Medycznego im. Marcinkowskiego w Poznaniu, Poznań 2010, 6, 11, 136, 235, 426-427, 430-434.
- Dylewska-Grzelakowska J.: Kosmetyka stosowana, Wydawnictwo WSiP, Warszawa 1999, 75-76, 254-255.
- Goliszewska A, Gromek M, Padlewska K, Smolińska M, Sobolewska E, Witkowska D. Kosmetologia pielęgnacyjna. Wydawnictwo Wyższej Szkoły Zawodowej Kosmetyki i Pielęgnacji Zdrowia, Warszawa 2010
- Jabłońska S., Chorzelski T.: Choroby skóry, Wyd. PZWL, Warszawa 2002.
- Kałużna L., Malinowska E.: Praktyczne uwagi na temat trądziku różowatego, „Dermatologia Estetyczna”, 2006, 5, 292-294.
- Kwiatkowska J.A.: Rośliny Kosmetyczne, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1992.
- Lamer-Zarawska E., Noculak-Palczewska A.: Kosmetyki naturalne, Wyd. ASTRUM, Wrocław 1994, 53
- Maciejewska-Radomska A, Placek W. Trądzik różowaty a dieta. [w:] Placek W. (red.). Dieta w chorobach skóry. Czelej, Lublin 2015: 207-214.
- Noszczyk M. (red.): Kosmetologia pielęgnacyjna i lekarska, Wyd. PZWL, Warszawa 2010, 129, 131-132, 133, 240-241.
- Noszczyk M.: Medycyna piękności, Wyd. PZWL, Warszawa 1999, 74, 130
- Nowicka D.: Dermatologia, Górnicki Wydawnictwo Medyczne, Wrocław 2010, 41-42.
- Nowicka D.: Dermatologia – ilustrowany podręcznik dla kosmetologów, Wydawnictwo KosMeD Danuta Nowicka, Wrocław 2017, 122-124.
- Nowicka D. Choroby łojotokowe skóry. KosMed, Wrocław 2011: 27-35, 47-51
- Owczarek I. Rola kosmetologa w terapii oraz pielęgnacji skóry w przebiegu trądziku różowatego. Kosmetologia Estetyczna 2014, vol. 3(3): 201-206
- Peyrefi tte G. Budowa i funkcje skóry cz. 8. Od uszkodzenia skóry do dermatozy. Les Nouvelles Esthetiques. 2012;1:35-37
- Rudnicka L., Olszewska M., Rakowska A., Sar-Pomian M., Współczesna Dermatologia 1, PZWL, Wydanie I, Warszawa 2022; 57-59.
- Sznurkowska K., Wyrzykowski D., Kamińska B.: Naczyniaki u dzieci — problem interdyscyplinarny
