Zastosowanie wybranych peelingów chemicznych w terapii trądziku pospolitego (cz. 2)

Kontynuujemy prezentację kwasów organicznych stosowanych m.in. w leczeniu trądziku pospolitego. Badania naukowe potwierdzają skuteczne działanie peelingów kwasowych w leczeniu różnych schorzeń skórnych, w tym trądziku.

Karolina Sałagan-Kwiatkowska

Część pierwsza artykułu – TUTAJ

Kwas azelainowy

Kwas azelainowy (łac. acidum azelaicum) C9H16O4 wykazuje działanie przeciwbakteryjne, komedolityczne oraz sebostatyczne. Dlatego też wykorzystywany jest  przez kosmetologów i dermatologów w leczeniu trądziku pospolitego. Peeling z użyciem kwasu azelainowego działa przeciw bakteriom Staphylococcus epidermidis oraz Prponibacterium acnes. Ponadto wykazuje on działanie przeciwzapalne związane z powstrzymywaniem migracji granulocytów obojętnochłonnych. Peeling tym kwasem używany jest także w zabiegach rozjaśniających oraz niwelujących przebarwienia ze względu na zahamowywanie procesu melanogenezy. 

Kwas azelainowy jest składnikiem preparatów stosowanych w leczeniu trądziku grudkowo-krostkowego w stopniu łagodnym i umiarkowanym. W kosmetykach przeciwtrądzikowych występuje często w połączeniu z innymi kwasami takimi jak: kwas salicylowy, kwas pirogronowy, kwas migdałowy oraz kwas laktobionowy.

Produkty kosmetyczne zawierające w swoim składzie mieszaninę peelingów kwasowych wykazują silniejsze działanie antytrądzikowe niż pojedynczy kwas stosowany w monoterapii.

Dermokosmetyki, kosmeceutyki czy kosmetyki zawierające w swoim składzie kwas azelainowy działają stymulująco na regenerację skóry, odblokowują ujścia gruczołów łojowych oraz hamują namnażanie się bakterii Prponibacterium acnes. Ponadto oczyszczają pory skóry, wygładzają blizny potrądzikowe oraz rozjaśniają przebarwienia pozapalne.

Chemoeksfoliacja z użyciem kwasu azelainowego jest bezpieczna, dobrze tolerowana przez skórę. Reakcje nadwrażliwości u pacjentów obserwuje się sporadycznie. Jednakże, dużą ostrożność powinno się zachować stosując kwas ten u osób z fototypem skóry IV-VI, ze względu na możliwe powstawanie odbarwień skórnych.

Kwas TCA

Kwas trójchlorooctowy (TCA, łac. acidum trichloroaceticum) jest kwasem bardzo skutecznym w walce z trądzikiem i przebarwieniami. TCA należy do związków z grupy kwasów karboksylowych. Jest pochodną kwasu octowego. Zaliczany jest do mocnych kwasów, jego pKa wynosi 0,26. Występuje on w postaci rozpływających kryształów.

Kwas trójchlorooctowy otrzymywany jest w wyniku utleniania chloralu. Bardzo dobrze rozpuszcza się w wodzie, natomiast słabo w alkoholu.  Szybko przenika przez warstwy skóry, dzięki swojej niewielkiej budowie. Przy wysokich stężeniach wykazuje właściwości żrące.

W zależności od stężenia możemy przy jego użyciu wykonać peeling powierzchowny od 10 do 20%, średnio głęboki 35–40% i głęboki 50%.

Mechanizm działania tego kwasu polega na martwicy białek, które znajdują się na powierzchni komórek, a to następnie prowadzi do ich zniszczenia. Zostaje wtedy wywołany proces naprawczy skóry. Następuje wybielenie skóry. Złuszczanie występuje po 2-3dniach od zabiegu i trwa kolejne kilka dni. Bardzo ważne jest, aby kontrolować ilość nakładanych warstw kwasu.

Kwas trójchlorooctowy zmniejsza  przepuszczalność naczyń włosowatych, przez co stan zapalny jak i obrzęk skóry jest mało widoczny. Występuje w czystej postaci jak i w kosmetykach w postaci kremów, serum czy toniku. Złuszczanie kwasem trójchlorooctowym TCA zapobiega rogowaceniu naskórka, które przyczynia się do powstawania trądziku, a także niwelowania przebarwień skórnych.

Peeling TCA można połączyć z mikrodermabrazją, co wpłynie na lepsze wchłanianie kwasu. Zabieg mikrodermabrazji posiada działanie regeneracyjne, a także dobrze radzi sobie z przebarwieniami oraz bliznami potrądzikowymi. Udowodniono, że połączenie tych dwóch zabiegów wykazuje lepsze działanie niż dane zabiegi działające pojedynczo.

Kwas salicylowy

Kwas salicylowy (łac. acidum salicylicum) o wzorze sumarycznym C₇H₆O₃ należy do grupy beta-hydrokwasów. Jego naturalnymi źródłami są kora wierzby, maliny, liście brzozy, natomiast syntetycznie uzyskiwany jest z fenolu.

Kwas ten dobrze rozpuszcza się w tłuszczach, dlatego też znalazł zastosowanie w terapii trądziku i nadmiernego przetłuszczania się skóry. Posiada właściwości regeneracyjne, odblokowuje pory, niweluje przebarwienia pozapalne.

Kwas salicylowy posiada właściwości przeciwgrzybiczne, bakteriostatyczne i znieczulające. Jest promotorem wchłaniania.

Według przeprowadzonych badań przez Moczulewską N. i Mańkowską A.  po serii 6 zabiegów z użyciem kwasu salicylowego na cerze trądzikowej, zaobserwowano poprawę  stanu skóry pacjenta.

Kwas wpłynął pozytywnie na przetłuszczanie się cery, całkowicie zniwelował stany zapalne oraz zmniejszył liczbę zaskórników. Ponadto ujścia gruczołów łojowych zostały oczyszczone, a pory wizualnie spłycone.

Kwas pirogronowy

Kwas pirogronowy (łac. acidium pyruvic) o wzorze sumarycznym CH₃COCOOH (rys. 6) należy do grupy alfa-ketokwasów.  Wykorzystywany jest w zabiegach kosmetycznych mających na celu niwelowanie zmian trądzikowych, redukcję przebarwień pozapalnych oraz ewentualnych blizn potrądzikowych.

Kwas pirogronowy  wykazuje silne działanie na skórę, które jest spowodowane niską wartością współczynnika pKa – 2,89 oraz małą masą cząsteczkową. Dlatego też kwas ten łatwo penetruje przez warstwy skóry. Kwas pirogronowy naturalnie występuje w occie, jabłkach oraz sfermentowanych owocach. Rozpuszcza się w alkoholu oraz wodzie, pod wpływem której ulega reakcji zobojętniania (neutralizacji).

W warunkach fizjologicznych pirogronian ulega odwracalnej redukcji do mleczanu, enzymem katalizującym tą reakcję jest dehydrogenaza kwasu mlekowego.

W roztworach alkoholowych w stężeniu między 40 a 60 % kwas ten znalazł zastosowanie w zabiegach peelingujących, złuszczających skórę. Kwas pirogronowy po nałożeniu na skórę charakteryzuje się szybkim przenikaniem do mieszka włosowo-łojowego. Ponadto zmniejsza ilość wydzielanego łoju oraz działa komedolitycznie oraz bakteriostatycznie. Dodatkowo kwas pirogronowy stymuluje fibroblasty do syntezy nowych włókien kolagenowych i elastynowych.

Zaletą peelingu kwasem pirogronowym jest jego szeroki zakres działania, który wykorzystywany jest w terapii:

• trądziku,
• nadmiernego wydzielania sebum,
• blizn potrądzikowych.

Kuracja kwasowa w serii zabiegów przynosi bardzo dobre rezultaty w niwelowaniu trądziku, zmniejszeniu widoczności blizn potrądzikowych i przebarwień pozapalnych. Istotne jest zastosowanie odpowiedniej terapii, dobranej do indywidualnych potrzeb skóry pacjenta. 

Podsumowując…

Trądzik, blizny potrądzikowe oraz przebarwienia skórne mogą być powodem niskiej samooceny i problemów natury psychologicznej, co może skutkować pogorszeniem się jakości życia. Peelingi chemiczne są skutecznymi zabiegami stosowanymi w leczeniu trądziku pospolitego oraz zmian z nim związanych. 

Kuracja kwasowa w serii zabiegów przynosi bardzo dobre rezultaty w niwelowaniu trądziku, zmniejszeniu widoczności blizn potrądzikowych i przebarwień pozapalnych. Istotne jest zastosowanie odpowiedniej terapii, dobranej do indywidualnych potrzeb skóry pacjenta. Która nie tylko poprawi wygląd, ale również pozytywnie wpłynie na poprawę zdrowia i samopoczucia klienta gabinetu kosmetologicznego.

Karolina Sałagan-Kwiatkowska
Właścicielka i kosmetolog w Klinice Urody. Wykładowczyni w Filii UJK w Sandomierzu.

Współpraca Koło Naukowe Kosmetologii Filia UJK w Sandomierzu

Bibliografia:

1. Stasiorowska S, Rodak I. Chemoeksfoliacja  w gabinecie kosmetologicznym – Wyższa Szkoła Nauk o Zdrowiu w Bydgoszczy. 2/2020/vol. 9
   Kosmetologia Estetyczna.
2. Czarnota A. Chemoeksfoliacja – substancje stosowane w peelingach medycznych oraz wskazania do ich stosowania. Kosmetologia Estetyczna 2017 
3. Semla M. Peelingi – podstawa nowoczesnej pielęgnacji. Art of Beauty 2017 
4. Przewłocka-Gągała M. Współczesny model postępowania z problemem blizn w kosmetologii i medycynie estetycznej. Aesth Cosmetol Med. 2021 
5. Trznadel-Budźko E, Kaszuba A. Peelingi chemiczne – definicja, rodzaje, wskazania kliniczne, powikłania. Adamski Z, Kaszuba A. (red.). Dermatologia dla kosmetologów. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu, Poznań 2008 
6. Sałagan-Kwiatkowska K., Niemyska K. Wykorzystanie wybranych kwasów organicznych w niwelowaniu blizn potrądzikowych. 2 / 2019 / vol. 8 Kosmetologia Estetyczna s. 177-181.
7. Chlebus E, Serafin M. Peelingi chemiczne wczoraj i dziś – aktualny stan wiedzy o chemoeksfoliacji. Dermatologia Estetyczna 2015 
8. T. Pavicic,  G.G. Gauglitz,  P. Lersch,  K. Schwach-Abdellaoui,  B. Malle,  H.C. Korting, D.  Nowicka, A. Ciszek, A. Migasiewicz. Wpływ wybranych alfa-hydroksykwasów (AHA) na funkcje bariery ochronnej naskórka, Dermatologia Estetyczna 2014 
9. Kannangara A. P. Acne scar management. Global Dermatology. 2015, 2 (5): 183-186.
10. Noszczyk M. Kosmetologia pielęgnacyjna i lekarska. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 2012.
11. Perzanowska-Stefańska M. Zastosowanie zabiegów estetycznych w lecznictwie dermatologicznym – podejście praktyczne. Dermatologia Estetyczna. Termedia Wydawnictwa Medyczne. Poznań,  2016.
12. Majewska M, Czeczot H. Flawonoidy w profilaktyce i terapii. Terapia i Leki. 2009, 65 (5): 369-377.
13. Zespół Ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego. Rekomendacje  Zespołu Ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego. Kompleksowa  terapia hormonalna u kobiet z trądzikiem– 2011. Ginekologia Polska.   2012, 83: 229-232.
14. Ramos-e-Silva M, Carneiro SC. Acne vulgaris: review and guidleines. Dermatology Nursing 2009, 2: 63-68.
15. Chlebus E, Serafin M. Pilingi. Dermatologia Estetyczna. Termedia Wydawnictwa Medyczne. Poznań, 2016.
16. Kapuścińska A, Nowak I. Zastosowanie kwasów organicznych w terapii trądziku i przebarwień skóry. Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej. 2015, 69: 374-383.
17. Katalog produktów profesjonalych. Bielenda Professional. 2015.
18. Katalog produktów. Clarena. 2016
19. Twój przewodnik pielęgnacyjny. Arkana. 2020
20. Roguś-Skorupska D. α-Hydroksykwasy, β-hydroksykwasy i polihydroksykwasy w postępowaniu zachowawczym i zabiegach dermatologicznych. Nowa Medycyna. 2002, 3: 161-167.
21. Roguś-Skorupska D. Bliznowce – epidemiologia, etiopatogeneza i leczenie. Nowa Medycyna. 2002, 3: 23-28.
22. Sharad J. Combination of microneedling and glycolic acid peels for the treatment of acne scars in dark skin. Journal of Cosmetic Dermatology. 2011, 10 (4): 317-23.
23. Kefala V.K, Kinigalaki P. In vivo evaluation of the effect of β-cyclodextrin on sebum secretion on people developing two kinds of acne vulgaris: a. comedonal acne and b. cosmetic asne. Epitheorese Klinikes Farmakologias kai Farmakokinetikes. 2002, 16: 179-182.
24. Niemyska K, Marwicka J. Zastosowanie  kwasu migdałowego w kosmetyce. Wyższa Szkoła Ekonomii, Prawa i Nauk Medycznych im. E. Lipińskiego w Kielcach – Wydział Nauk o Zdrowiu. 1 / 2017 / vol. 6 Kosmetologia Estetyczna (str. 30-31)
25. Dąbrowska D, Zawadzka P, Zavyalova O. Zastosowanie kwasów owocowych w leczeniu zmian trądzikowych i potrądzikowych. Katedra i Zakład Technologii Chemicznej Środków Leczniczych,  Collegium Medicum im. L. Rydygiera w Bydgoszczy, UMK w Toruniu. Badania i Rozwój Młodych Naukowców w Polsce, Poznań 2017 (str.71)
26. Ząbczyńska M, Jurzak M. Zastosowanie hydroksykwasów w kosmetologii. Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego 2012 (str. 96-97)
27. Krzyżostan M. Peelingi chemiczne – remedium na problemy skórne. Świat Przemysłu Kosmetycznego 4/2018 (str. 66)
28.  Cutan J. Comparative Study of 35% Glycolic Acid, 20% Salicylic-10% Mandelic Acid, and Phytic Acid Combination Peels in the Treatment of Active Acne and Postacne Pigmentation. Aesthet Surg. Jul-Sep 2019;12(3):158-163. doi: 10.4103/JCAS.JCAS_135_18
29. Surabhi Dayal, Kirti Dudeja Kalra, Priyadarshini Sahu. Comparative study of efficacy and safety of 45% mandelic acid versus 30% salicylic acid peels in mild-to-moderate acne vulgaris.  doi: 10.1111/jocd.13168. Epub 2019 Sep 25.
30. Sicińska J. Kwas azelainowy i laktobionowy w leczeniu miejscowym trądziku zwykłego.
31. Chudek E.,  Urtnowska-Joppek K. Postępowanie w terapii trądziku różowatego. Część II – Zalecenia pielęgnacji domowej. 5 / 2019 / vol. 8 Kosmetologia Estetyczna s. 589-591.
32. Dębek P., Piotrowska  A., Nastałek M., Totko-Borkusiewicz N., Czerwińska-Ledwig O., Zuziak R., Pilch W. Zastosowanie kwasu azelainowego w wybranych schorzeniach dermatologicznych. © Borgis Med Rodz 2018; 21(4): 307-314 DOI:
33. Pawlik A. Zastosowanie kwasu trójchlorooctowego TCA w kosmetologii . 3 / 2017 / vol. 6 Kosmetologia Estetyczna s. 273-275.  
34. Faruga-Lewicka W. Wybrane terapie rozstępów wykorzystywane w gabinetach kosmetologicznych. Aesth Cosmetol Med. 2021;10(2):65-68. https://doi.org./10.52336/acm.2021.10.2.04
35. Marwicka J, Gałuszka A, Kotwica M. Kosmeceutyki. Skład oraz oddziaływanie 2021
36. Młotkowska M. Eksfoliacja… czas start 2016
37.  Moczulewska N, Mańkowska A. Zastosowanie kwasu salicylowego w terapii skóry trądzikowej.