Co znajdziesz w artykule?
Prezentacja podczas Beauty Innovations 2022
Trend zero waste jest najbardziej popularnym i dominującym trendem. W piramidzie mamy przede wszystkim surowce naturalne. Kojarzone z surowcami roślinnymi, surowcami związanymi z olejami roślinnymi, z wytłokami, z maceratami. Natomiast surowce naturalne to również surowce odzwierzęce, o których mówi się nieco mniej.
dr inż. Marta Pawłowska, safety assessor ACC Chemicals
Ewentualnie mówimy o nich w momencie, w którym chcemy stworzyć kosmetyki na przykład dla skóry problematycznej czy dla skóry dzieci.
Surowce nie tylko z roślin, ale i od zwierząt
W trendzie naturalności po drugiej stronie naszego trójkąta, ale jednocześnie po drugiej stronie szalki mamy trend zero waste. Czyli wykorzystanie wszystkich tych surowców, które mamy z roślin czy zwierząt w maksymalnych możliwych zastosowaniach. Ponieważ sam wytłok z oleju czy wytłok z pestek to również wykorzystanie tych pestek dalej chociażby w peelingach.
Produkty odzwierzęce to również wykorzystanie wszystkich dostępnych surowców, które pochodzą od zwierząt. Czyli zwierzęta, które spożywamy, ale niekoniecznie były te elementy czy surowce pochodzenia odzwierzęcego wykorzystywane.
Teraz myślę, że ta szala przejdzie nieco na zero waste. I myślę, że rynek również będzie w tę stronę szedł, żeby wykorzystać czy znajdować również możliwości wykorzystania surowców odzwierzęcych.
Trochę wsadzam kij w mrowisko, ponieważ te surowce są nieco kontrowersyjne, ale mam nadzieję, że dla Państwa ciekawe.
Co my znamy?
Colostrum i laktoferyna – surowce pochodzące z mleka. Tego pierwszego mleka najczęściej od krowy – jest to bogactwo białek, aminokwasów, również enzymów.
Kolejnym surowcem jest lanolina. Kojarzy nam się przede wszystkim z surowcem wykorzystywanym w kosmetykach do skóry atopowej czy skóry dziecka. Razem z colostrum i laktoferyną mogą tworzyć bardzo dobrą bazę w przypadku skóry atopowej, łuszczycowej z zaburzonym płaszczem hydrolipidowym.
Ponieważ lanolina tworząc powłokę czy odbudowując płaszcz hydrolipidowy, jednocześnie chroni mikrobiom skóry. A laktoferyna i colostrum – bogate również w immunoglobulinę – mogą wpływać na odbudowę naszego mikrobiomu skóry.
Kolejnym dosyć dobrze znanym surowcem odzwierzęcymi jest oczywiście wosk pszczeli. Bogactwo beta karotenu, witamin, flawonoidów, także cukrów o wysokiej intensywności działania nawilżającego.
Następnym surowcem jest śluz ślimaka albo jad węża. Może one nieco inaczej działają na skórę. Natomiast przede wszystkim z czym nam się kojarzą, jakie mają działanie na stan skóry?
Jeżeli mówimy o śluzie ślimaka, to przede wszystkim elastyna, alantoina, działanie łagodzące, również kolagen, aminokwasy… Kojarzy nam się więc ze wszystkimi substancjami, które działają wygładzająco, tworzą na powierzchni film.
Kolagen to również kawior. Z czym nam się kojarzy? Przede wszystkim to są substancje, które mają działanie wygładzające, tworzą stelaż na powierzchni naszej skóry. Bogactwo również aminokwasów i oczywiście samego wspomnianego kolagenu. Surowiec pozyskiwany głównie z ryb, ze skór rybich. Tworzony do kosmetyków przeciwstarzeniowych przede wszystkim, liftingujących… Utrzymujących dodatkowo nawilżenie i podtrzymujących czy spłaszczających niewielkie zmarszczki.
Muszle ze zwierząt morskich głównie wykorzystywane są w zastosowaniach peelingujących, ale również jako substancje, które mogą wpływać na zmętnienie albo używane jako zmętniacze produktów kosmetycznych. Ewentualnie przy większej gradacji, przy większych ziarnach mogą być wykorzystywane znakomicie w produktach peelingujących czy zagęszczających masy kosmetyków.
Co jeszcze mamy takiego nieoczywistego?
Mamy poroże jelenia, czyli naszą placentę, bogactwo komórek macierzystych. Piżmo – wykorzystujemy głównie w przemyśle perfumeryjnym. Białka jaj kurzych, żółtka jaj kurzych… Głównie, jeżeli mówimy o żółtku, to jest zawartość ksantofili, które są nieco podobne do karotenoidów wspierających procesy regeneracyjne naszej skóry.
Jeżeli jesteśmy przy żółtku i białku kurzym, czyli jajku, mamy również skorupki. W swojej pracy miałam przykłady, w których oceniałam produkty zawierające jako drobinki peelingujące skorupki jajek kurzych. Surowiec, który generalnie w przemyśle spożywczym wykorzystywany jest jako odpad, stanowiłby bardzo dobry surowiec kosmetyczny.
Również barwniki zawierające kwas karminowy z żuczków czerwców kaktusowych, które intensywnie zabarwiają czy dają nam barwnik czerwony w kosmetykach. To są już może takie surowce, o których mniej myślimy, ale są to surowce pochodzenia odzwierzęcego.
Czy możemy iść nieco dalej?
Patrząc na tę listę czy możemy wykorzystać jeszcze coś więcej? Czy z naszym zero waste możemy iść nieco dalej? Skoro zjadamy takiego zwierzaka czy możemy wykorzystać jego wszystkie części?
Czy nasz konsument również przejdzie na tę stronę, w której zacznie traktować produkty pochodzenia odzwierzęcego jako produkty pochodzenia naturalnego? Obecnie wydaje się ten trend bardzo skomplikowany. I myślę, że jest duża praca nad konsumentami, abyśmy jednak przyzwyczaili ich do tego, że w produkcie mogą znajdować się skorupki jajek, w produkcje mogą znajdować się surowce pochodzenia odzwierzęcego… Niekoniecznie są to wytłoki z owoców czy ekstrakty z roślin.
Pamiętajmy o tym, że to jest jednak cała praca przemysłu kosmetycznego, żebyśmy być może wykorzystali trend zero waste i przeszli na innego typu surowce.
Jeżeli mówimy o prawodawstwie
– myślę, że będziemy za chwilę wspominać w jaki sposób ochrona zwierząt i prawodawstwo podchodzi do możliwości wykorzystania surowców naturalnych. Przede wszystkim należy na początku wspomnieć, że nasze prawodawstwo związane z prawem kosmetycznym, z prawem farmaceutycznym nie mówi nic o ochronie zwierząt. Nic o ochronie wielu zwierząt wykorzystywanych na surowce farmaceutyczne czy kosmetyczne. To są ogólne przepisy mówiące o wprowadzeniu kosmetyków, niedostosowane do wprowadzenia surowców odzwierzęcych.
Co więc możemy dalej zrobić? Musimy sięgnąć nieco głębiej w regulacje mówiące o tym jakie to są surowce odzwierzęce? Czym naprawdę są te zwierzęta i czy wszystkie elementy zwierząt możemy wykorzystać do tego, żeby stworzyć surowiec kosmetyczny?
Definicja zwierzęcia
Teraz kilka definicji – przede wszystkim definicja zwierzęcia. Co to jest zwierzę? Oznacza każde zwierzę należące do kręgowców i bezkręgowców. Tutaj znajdujemy oczywiście w kręgowcach głównie ssaki, natomiast możemy znaleźć również ryby, zwierzęta morskie. Natomiast w bezkręgowcach to oczywiście mamy wszelkiego rodzaju skorupiaki, również czerwiec kaktusowy, o którym wspomniałam.
Wszystkie te elementy świata zwierzęcego, czy wszystkie te gatunki są traktowane oczywiście jako zwierzęta.
Żywność oznacza jakąkolwiek substancję lub produkt… przetworzone, częściowo przetworzone lub nieprzetworzone, przeznaczone do spożycia przez ludzi. Albo którego spożycia przez ludzi możemy się spodziewać.
Czyli mamy zwierzę, mamy żywność. I teraz produkty pochodzenia odzwierzęcego oznaczają produkty pochodzące od zwierząt, wymienione w definicji, w rozporządzeniu. W tej definicji zwierząt mamy kategorie zwierząt morskich, drobiu, koniowatych, również zwierząt dzikich… (w rozporządzeniu 853/2004 możemy sobie znaleźć dokładną definicję). To jest ważny aspekt w momencie wykorzystania dalej tych surowców w produktach pochodzenia odzwierzęcego.
Pamiętajcie Państwo, że w aspekcie produktów pochodzenia odzwierzęcego nie możemy mówić o zwierzętach pod ochroną. W definicji zwierząt pod ochroną, które znajdują się w rozporządzeniu te zwierzęta są wyłączone z możliwości traktowania ich jako surowiec pochodzenia odzwierzęcego w kosmetyce.
Produkty uboczne
pochodzenia zwierzęcego oznaczają całe zwierzęta martwe lub ich części. Produkty pochodzenia zwierzęcego lub inne produkty otrzymywane ze zwierząt nie przeznaczonych do spożycia przez ludzi – w tym komórki jajowe, zarodki czy nasienia.
Nieprzeznaczonych do spożycia przez ludzi, ale ze względów albo handlowych albo estetycznych. Nie mówimy tu o zwierzętach, które mogłyby być niebezpieczne w aspekcie przenoszenia chorób.
Produkty uboczne – czyli już wchodzimy w te produkty, które możemy wykorzystywać – powstają po uboju zwierząt przeznaczonych do spożycia, produkcji wyrobów pochodzenia zwierzęcego, na przykład produktów mlecznych, usuwania zwierząt martwych oraz podczas stosowania środków zwalczania chorób.
Jeżeli mówimy o aktualnym rozporządzeniu traktującym o produktach pochodzenia odzwierzęcego, mamy rozporządzenie 1069/20009 rok. W rozporządzeniu możemy zwrócić szczególną uwagę na zapis, który mówi o tym, że wszystkie produkty uboczne pochodzenia odzwierzęcego należałoby wziąć pod uwagę w momencie przetwarzania tych produktów. Bo koszt utylizacji, koszt zagrożenia dla środowiska tych zwierząt jest bardzo wysoki.
Dlatego też w interesie obywateli, w interesie przemysłu i całej ochrony środowiska należałoby zastanowić się czy nie byłoby dobrze, żebyśmy dalej wykorzystali te surowce uboczne w kolejnych etapach czy w kolejnych dziedzinach przemysłowych. Nowe technologie dają nam możliwości zastosowania tych produktów ubocznych pochodzenia odzwierzęcego. I należy po nie sięgać, żeby zminimalizować również koszty utylizacji takich surowców.
Jakie surowce możemy dalej stosować?
Rozporządzenie 1774 w 2002 roku wydało pierwszą opinię dotyczącą kategorii takich produktów. Mamy 3 kategorie produktów pochodzenia odzwierzęcego. Kategorie są przede wszystkim ustawione w ten sposób, że zależnie od zagrożenia czy stopnia zagrożenia dzielimy zwierzęta na poszczególne kategorie.
Pamiętajmy o tym, że produkty uboczne pochodzenia zwierzęcego powinny być stosowane jedynie, gdy zagrożenie dla zdrowia ludzi zostało zminimalizowane. I to będzie w każdym punkcie kategorii… w trakcie przetwarzania, wprowadzania do obrotu produktów pochodnych, wytwarzanych na bazie tych produktów innych surowców odzwierzęcych. Zminimalizowany przede wszystkim w aspekcie przenoszonych chorób ze zwierząt na ludzi.
Skąd wiemy, którą kategorię produktów
możemy używać jako produkty pochodzenia odzwierzęcego? Mamy trzy – pamiętacie Państwo. Nie jest jednoznacznie wskazane, że którąś kategorię możemy stosować. Natomiast dyrektywa 76/768 EWG wyklucza możliwości stosowania w kosmetykach kategorii 1 i 2 produktów pobocznych pochodzenia odzwierzęcego i zobowiązuje producentów do stosowania dobrej praktyki wytwarzania.
W produktach kosmetycznych możemy wykorzystywać tylko i wyłącznie produkty kategorii 3 wspomnianych rozporządzeń. Kategoria 3, ponieważ rozporządzenie 1774 zostało zastąpione rozporządzeniem 10/69. Kategoria 3 jest w nim powtórzona w stosunku jednego z rozporządzeń do druku.
Tylko proszę pamiętać, że w każdym z tych punktów najważniejsze i co jest zawsze uzupełniane w każdym z tych punktów, to jest produkt pochodzenia odzwierzęcego, który nadawałby się do spożycia przez ludzi zgodnie z przepisami wspólnotowymi. Czyli nie jest surowcem produkt, który chociażby nie jest nośnikiem jakiś chorób, lecz nie jest przeznaczony przez ludzi z powodu handlowego na przykład.
Ludzie na przykład nie jedzą kości czy chrząstek i w związku z tym nie jest przeznaczony z powodów handlowych do spożycia przez ludzi. Również mogą to być elementy odrzutów z przemysłu spożywczego.
Co więc mamy w kategorii 3?
Tusze lub części tusz zwierząt poddanych ubojowi lub w przypadku zwierząt łownych całe zabite zwierzęta lub ich części. Pamiętajcie Państwo, że tu nie możemy stosować i wykluczone są zwierzęta pod ochroną.
Należy również zwrócić uwagę na to, że na przykład w Polsce bobry są pod ochroną. Natomiast o ile dobrze pamiętam, w krajach wschodnich już nie. Zatem surowce pochodzące z tamtych rejonów mogłyby być wykorzystane. Natomiast u nas nie mogłyby te zwierzęta być wykorzystane jako surowce pochodzenia odzwierzęcego.
Łby drobiu, skóry, skórki, łącznie ze skrawkami i obrzynkami, rogi, stopy, łącznie z paliczkami oraz kośćmi nadgarstka, śródręcza, kości stóp i śródstopia.
Zwierzęta inne niż przeżuwacze, ale nie te, które mogłyby przenosić choroby ze zwierząt na ludzi. Szczecina, pióra, produkty uboczne pochodzenia zwierzęcego z drobiu i zajączków poddanych ubojowi w gospodarstwie.
Krew zwierząt, która nie wykazuje jakichkolwiek objawów chorób przenoszonych przez krew. Krew może być wykorzystana na przykład do produkcji komórek macierzystych o charakterze multipotencjalnym. Produkty uboczne pochodzenia zwierzęcego powstałe podczas wytwarzania produktów przeznaczonych do spożycia przez ludzi, w tym odtłuszczone kości, skwarki, osady ze zwierząt morskich, z separatorów i dalej przetwarzane przetwory mleczne.
Również krew, łożysko, wełna, pióra, włosy, rogi, ścinki z kopyt. Surowe mleko pochodzące od żywych zwierząt, które nie wykazały żadnych oznak chorób przenoszonych na ludzi ze zwierząt. Jeżeli mówimy o mleku, znajdujemy tutaj naszą laktoferynę i colostrum. Jeżeli mówimy o produktach pochodzenia z sierści i wełny, to jest oczywiście nasza lanolina.
Kategoria 3 to również zwierzęta morskie, czyli zwierzęta wodne i części tych zwierząt, które nie wykazały żadnych oznak chorób przenoszonych na ludzi. Z wyjątkiem ssaków morskich – one są pod ochroną.
Produkty uboczne ze zwierząt wodnych pochodzące z przedsiębiorstw lub zakładów wytwarzających produkty przeznaczone do spożycia. Co tu się kryje? Właśnie chociażby kolagen pochodzący ze skóry ryb. Produkty przeznaczone do spożycia to choćby kawior wykorzystywany przez ludzi do spożycia na przykład z jesiotrów.
Muszle i skorupy, bezkręgowce wodne i lądowe inne niż gatunki ewentualnie niosące za sobą potencjał chorobotwórczy.
Kategoria 3 to również produkty uboczne z wylęgarni: jaja, jajeczka, produkty uboczne, w tym skorupy, jednodniowe kurczęta zabite w celach handlowych. Odpady gastronomiczne inne niż te, o których mowa w artykule 8. Czyli odpady pochodzące ze środków przewozu międzynarodowego również mogą być wykorzystane jako surowiec kosmetyczny. Tylko należy cały czas w głowie mieć tę informację, że nie może być znamion przenoszonych chorób ze zwierząt na ludzi. I oczywiście dalej również na inne zwierzęta.
Myślę, że zbiór legislacyjny rozporządzeń będzie podstawą do tego, żebyście Państwo zastanowili się co dalej wykorzystać jako surowiec odzwierzęcy w trendzie zero waste.
Czy konsumenci są gotowi na przyjęcie w całości trendu zero waste?
Myślę, że będzie to trudne, ale dlaczego ustępować temu trendowi czy dawać ścieżkę, która byłaby niewykorzystana? Tym bardziej, że rozporządzenie przypominam 1069/2009 roku dokładnie o tym mówi, że utylizacja odpadów poprodukcyjnych do spożycia jest kosztowna i dla środowiska niekorzystna. A technologie są po to, żebyśmy z nich korzystali.
Czy zaczniemy stosować na przykład mączkę z kości jako naturalny zagęstnik? Czy tylko będziemy korzystać z zagęstników głównie syntetycznych? Czy z krwi zwierząt będziemy wytwarzać komórki macierzyste, multipotencjalne? Czy będziemy mogli wsadzić tam surowiec, który będziemy komunikować, że jest odpadem zero waste i jest odpadem odzwierzęcym?
Czy jesteśmy na to gotowi? Czy nasz konsument będzie w stanie przyjąć zero waste w całości? Z tym pytaniem Państwa pozostawię!
Regulacje:
- Żywność – Rozp. (WE) NR 178/2002 – Art. 2
- Produkty pochodzenia zwierzęcego – Rozp. 853/2004 pkt 8.1 załącznika I do rozporządzenia
- Produkty uboczne pochodzenia zwierzęcego – Rozp. (WE) 1069/2009 art.3
- W rozp. (WE) nr 1774/2002 wprowadzono klasyfikację produktów ubocznych pochodzenia zwierzęcego w podziale na 3 kategorie, zależnie od związanego z nimi stopnia zagrożenia.
- Kategoria 3 rozp. 1069/2009 (WE) art.10
- Dyrektywa 76/768/EWG wyklucza stosowanie materiałów kategorii 1 i kategorii 2 w składzie produktu kosmetycznego.
dr inż. Marta Pawłowska,
Safety assessor ACC Chemicals. Od wielu lat jest związana z Wyższą Szkoła Inżynierii i Zdrowia w Warszawie. Wcześniej jako pracownik na stanowisku dziekana, obecnie jako wykładowca oraz promotor i recenzent wielu prac dyplomowych w zakresie kosmetologii i chemii kosmetycznej. Posiada uprawnienia do pełnienia funkcji biegłego sądowego w zakresie kosmetologii i chemii kosmetycznej.
