Śluz ślimaka – szerokie spektrum działania w kosmetyce

05.04.2022, ten tekst przeczytasz w: 6 minuty

Właściwości pielęgnacyjne i prozdrowotne śluzu ślimaka znane są ludzkości nie od dziś. Śluz ślimaka wykorzystywany był w medycynie i kosmetyce od wieków. Już w starożytnej Grecji cenne właściwości śluzu ślimaka wykorzystywał Hipokrates do leczenia silnego kaszlu czy trudno gojących się ran. Po śluz ślimaka sięgali także mieszkańcy południowych Włoch, którzy leczyli nim brodawki i trądzik.

dr n. biol. Kornelia Niemyska

Jednak swoją popularność zyskał dopiero w latach 80. XX wieku. W 1993 r. stworzono pierwszy krem na bazie śluzu ślimaka Helix aspersa Müller. A dwa lata później rynek kosmetyczny został wzbogacony o krem do pielęgnacji skóry chilijskiej marki Elicina.

W 2006 roku standaryzowany ekstrakt ze śluzu ślimaka wpisany został do rejestrów International Nomenclature of Cosmetic Ingredients (INCI) jako snail secretion filtrate. Pojawiający się trend zastosowania śluzu ślimaka w kosmetykach został wykorzystany przez Koreę Południową, która stała się pionierem w produkcji tych produktów i jest nim do dziś.

Pozyskiwanie śluzu

Śluz ślimaka jest to mieszanina substancji czynnych, wytwarzana przez brunatnego ślimaka ogrodowego (łac. Helix aspersa Müller ). Wydzielana ciągliwa i lepka substancja śluzowa pokrywa całą zewnętrzną powierzchnię zwierzęcia i produkowana jest przez liczne gruczoły nabłonka w stopie ślimaka. Duże ilości śluzu zmniejszają tarcie podczas poruszania się mięczaka.

Śluz pozyskuje się bezinwazyjnie, ze zdrowych osobników na farmie hodowlanej. Sam proces trwa kilka dni.

Ekstrakcja śluzu jest realizowana w odpowiednich warunkach temperatury i wilgotności, optymalnych dla ślimaków. I nie wpływa w żaden sposób na dobrostan zwierząt.

Dorosłe ślimaki są stymulowane do wydzielania śluzu w komorze bezpieczeństwa biologicznego. Jednorazowo udaje się pozyskać około łyżeczkę śluzu z jednego ślimaka.

Po zakończeniu procesu ślimaki muszą się zregenerować, co zazwyczaj zajmuje około dwóch tygodni.

Pozyskana wydzielina podlega wieloetapowej obróbce technologicznej, jest filtrowana, oczyszczana, koncentrowana do momentu uzyskania ekstraktu o wysokiej jakości i czystości. Następnie poddawana jest procesowi standaryzacji. W związku z tymi procesami zawartość składników w surowcu (śluzie ślimaka) i produkcie (kremach zawierających śluz ślimaka) może różnić się znacznie.

Dorosłe ślimaki są stymulowane do wydzielania śluzu w komorze bezpieczeństwa biologicznego. Jednorazowo udaje się pozyskać około łyżeczkę śluzu z jednego ślimaka.

Wysoki stopień zmienności składu śluzu ślimaka zależy m.in. od gatunku i miejsca, w którym żyją, rosną i rozmnażają się ślimaki. A także od metody jego pozyskiwania i oczyszczania.

Śluz ślimaka – skład

Śluz pełni w życiu zwierzęcia różne funkcje, ma właściwości adhezyjne, zmiękczające, nawilżające, smarujące, ochronne, a nawet naprawcze. Z tych powodów zaproponowano jego zastosowanie do formułowania produktów parafarmaceutycznych. Które powszechnie uważa się za mające właściwości prozdrowotne w leczeniu schorzeń skóry, szybszego gojenia ran, leczenia przewlekłego zapalenia oskrzeli oraz zmiękczenia i wygładzenia naskórka. Skuteczność wydzieliny ślimaka w gojeniu się ran została udowodniona zarówno in vitro, jak i w badaniach klinicznych.

Substancje czynne obecne w śluzie sprawiają, że jest to wyjątkowy produkt naturalny. Którego nie można replikować w laboratorium z syntetycznych związków chemicznych. Surowy, oczyszczony ekstrakt śluzu ślimaka charakteryzuje się brakiem toksyczności chroni komórki przed apoptozą. O czym świadczy niższa śmiertelność ludzkich komórek fibroblastów traktowanych tym ekstraktem, odnotowana w hodowli in vitro.

To właśnie wyjątkowy skład wydzieliny decyduje o szerokim spektrum jej zastosowania w pielęgnacji skóry, a także w leczeniu niektórych jej problemów. Śluz ślimaka charakteryzuje się zawartością limozyny – pozbawionej działania leczniczego oraz kryptozyny – wykorzystywanej jako składnik kosmetyków.

Kryptozyna zawiera między innymi kolagen, kwas glikolowy, alantoinę i elastynę, a także proteiny, witaminy i przeciwutleniacze. Czyli składniki niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania skóry.

Właściwości

Kolagen i elastyna to białka tworzące jej strukturę, odpowiadające za jędrność i sprężystość. Dowiedziono, że składniki śluzu ślimaka są w stanie stymulować tworzenie kolagenu i elastyny ​​w skórze. I poprawiać ochronę przed fotostarzeniem i uszkodzeniami wywołanymi przez wolne rodniki tlenowe.

Śluz ma też właściwości przeciwutleniające dzięki obecności dysmutazy nadtlenkowej (SOD). Filtrat ze śluzu ślimaka wspierając produkcję kolagenu, tym samym wzmacnia skórę i spłyca zmarszczki.

Mukopolisacharydyzmniejszają podrażnienia skórne, poprawiają krążenie krwi i limfy. W połączeniu z kolagenem i elastyną nadają skórze odpowiednią sprężystość i elastyczność. Pomagają zatrzymać wodę w skórze, dzięki czemu przyczyniają się do utrzymania odpowiedniego poziomu nawilżenia.

Ważnym składnikiem śluzu ślimaka jest kwas glikolowy z grupy AHA, który ma działanie wybielające i delikatnie złuszczające martwy naskórek. Jego zadaniem jest wzmacnianie warstwy hydrolipidowej skóry oraz jej regeneracja i wygładzenie. Ponadto spowalnia procesy starzenia się skóry, likwiduje przebarwienia, rozjaśnia blizny i rozszerzone naczynka. Reguluje wydzielanie sebum, odświeża i oczyszcza skórę.

Z kolei alantoina silnie nawilża, łagodzi podrażnienia, regeneruje i działa przeciwzapalnie. Zmniejsza również widoczność blizn.

W składzie śluzu znajdują się też witaminy A, C i E o potencjale antyoksydacyjnym i udziale w procesie rewitalizacji skóry (odżywiają i ją regenerują). Działają odżywczo, ujędrniająco oraz rozjaśniają przebarwienia przywracając cerze jednolity koloryt. Dodatkowo witamina C uszczelnia naczynia krwionośne.

Ponadto kryptozyna zawiera znaczne ilości naturalnych antybiotyków, oligoelementów, protein, antyproteaz, glikokoniugatów (czynniki wzrostu aktywności komórek skóry – fibroblastów).

Spowolnić procesy starzenia

Wszystkie te składniki mają na celu spowolnić procesy starzenia, zapewnić odpowiedni poziom nawilżenia, złagodzić podrażnienia i adaptować oraz uodparniać skórę na działanie czynników zewnętrznych.

Ekstrakt śluzu ślimaka jest skuteczny w leczeniu fotostarzenia skóry, gdyż zapobiega elastozie i przyspiesza procesy regeneracji skóry i gojenia się ran. O czym świadczy jego zastosowanie w przypadku uszkodzonej skóry.

Analiza biochemiczna śluzu H. aspersa wykazała obecność mukopolisacharydu, który umożliwia znaczne wiązanie wodorowe z sąsiednimi cząsteczkami wody. Co skutecznie prowadzi do uwodnienia otaczającej tkanki. Ponadto stymuluje endogenną syntezę hialuronianu, co skutkuje wzrostem zdolności wiązania wody i sprężystości skóry.

Ze względu na swoje silne właściwości regenerujące i naprawcze śluz ślimaka zaczyna być doceniany po zabiegach dermatologicznych; takich jak laser czy peeling i w zakresie medycyny estetycznej. Zwłaszcza w okresach rekonwalescencji skóry po inwazyjnych zabiegach kosmetologii estetycznej oraz po zabiegach chirurgii plastycznej.

Wyniki badań

Ekstrakty ze ślimaków są coraz częściej stosowane w wielu schorzeniach dermatologicznych. A ostatnia literatura przypisuje im właściwości lecznicze, kojące i przeciwzapalne. Wyniki badań wskazują również, że śluz H. aspersa ma silne działanie przeciwbakteryjne przeciwko kilku szczepom Pseudomonas aeruginosa i słabe działanie przeciwko Staphylococcus aureus.

Niedawno wykazano, że śluz ślimaka chroni przed uszkodzeniami powodowanymi przez ozon. Ozon jest uważany za jeden z najbardziej toksycznych zanieczyszczeń powietrza. Uszkodzenia występują głównie na poziomie dolnych dróg oddechowych. Ale może to również dotyczyć skóry, która jest narażona na kontakt z nim.

Ozon reaguje z lipidami warstwy rogowej naskórka, wytwarzając H₂O₂, który wywołuje toksyczność ze względu na swoją silną moc utleniającą. Śluz ślimaka zmniejsza szkody generowane przez ozon dzięki swoim właściwościom ochronnym. Obecność mukopolisacharydów sprawia, że ​​wydzielina jest promotorem wiązań wodorowych z wodą. Zwiększając tym samym poziom nawilżenia po nałożeniu na skórę.

Ponadto związki te mogą indukować endogenną syntezę kwasu hialuronowego, co w konsekwencji zwiększa elastyczność i nawilżenie skóry. Ponadto jest w stanie redukować stan zapalny obserwowany po ekspozycji skóry na ozon, zmniejszając poziom cytokin zapalnych (IL-8, IL-6, IL-1beta).

Kosmetyki ze śluzem ślimaka

Pierwsze kosmetyki ze śluzem ślimaka powstały na początku lat 90. XX wieku. Krem z filtratem ze śluzu ślimaka uzyskał patent Światowej Organizacji Patentów w Szwajcarii i szybko zyskał zainteresowanie marek kosmetycznych. Przemysł kosmetyczny zaczął zgłębiać właściwości śluzu ślimaka, wykorzystując go do produkcji kremów zarówno do twarzy, jak i ciała.

Na rynku dostępny jest pełen wachlarz preparatów zawierających śluz ślimaka chilijskiego – olejek, serum, krem, płatki pod oczy, pianka oczyszczająca czy nawet balsam do ust. Stężenie oczyszczonego śluzu w produkcie finalnym jest bardzo zmienne i wynosi od 10 do 90%.

Prawidłowa ilość takiej substancji w preparacie powinna wynosić około 40-50% całego składu. Zatem substancje czynne odpowiedzialne za korzystne działanie śluzu ślimaka będą obecne w kosmetyku w różnych proporcjach i w odmiennym stężeniu w porównaniu z substancją wyjściową.

Bardzo często śluz ślimaka znajdujący się w kosmetykach występuje w towarzystwie innych składników pielęgnacyjnych, które dodatkowo wzmacniają ich działanie (np. olejki, kwas hialuronowy). 

Krem – najczęściej wybierany kosmetyk

Kremy ze śluzu ślimaka są szeroko dostępne w ofercie drogeryjnej. Uniwersalność preparatów zawierających śluz ślimaka polega na tym, że można je aplikować nie tylko na twarz, ale także na dłonie oraz całe ciało. Mają konsystencję delikatnego żelu, który nie obciąża i nie zapycha skóry. Kosmetyki te oparte na naturalnym, bezpiecznym składniku, dedykowane są wszystkim rodzajom skóry, bez ograniczeń wiekowych.

Kremy ze śluzem ślimaka mają opinię bardzo skutecznych preparatów, które wspierają leczenie dermatologiczne. Substancje występujące w śluzie ślimaka są całkowicie naturalne. Dlatego kosmetyki z filtratem ze śluzu ślimaka są również zalecane do skóry alergicznej, o ile  kosmetyk nie zawiera dodatkowych składników uczulających.

Antybakteryjne działanie kryptozyny zawartej w śluzie ślimaka wspomaga pielęgnację skóry problematycznej, trądzikowej, skłonnej do wyprysków i innych zmian skórnych. Zawartość alantoiny sprawia, że tego typu preparaty działają przeciwzapalnie, dlatego też łagodzą zmiany trądzikowe oraz wszelkie podrażnienia skórne.

W trądziku różowatym kremy ze śluzem ślimaka wyciszają rumień i poszerzone naczynka. Kryptozyna wykazuje również właściwości antyoksydacyjne, dzięki czemu wspomaga procesy regeneracji i odbudowy naskórka. Dlatego śluz ze ślimaka pojawia się wielu preparatach do cery dojrzałej. A jego codziennie stosowanie traktuje się jako profilaktykę dla oznak starzenia się skóry.

Najczęściej polecany jest jako skuteczna kuracja w redukcji pierwszych zmarszczek. Kosmetyki z tą naturalną substancją znakomicie radzą sobie z pielęgnacją skóry suchej. Ponieważ zapewniają odpowiednie nawilżenie i pobudzają produkcję kolagenu, który odpowiada za młody i promienny wygląd skóry.

Kosmetyki wielofunkcyjne

Kremy do twarzy dzięki zawartości mucyny ślimaka stały się więc kosmetykami wielofunkcyjnymi. Działają przeciwzmarszczkowo, regenerująco, antybakteryjnie, przeciwzapalnie i odżywczo. Kremy ze śluzem ślimaka zmniejszają widoczność blizn i rozjaśniają zaczerwienienia.

Regularne ich stosowanie modeluje owal twarzy, poprawia strukturę skóry, zwiększa jej napięcie i sprężystość. W wielu przypadkach wystarczą 4 tygodnie, żeby zauważyć widoczną różnicę w kondycji skóry.

Wydaje się więc, że zachęcający składu preparatów kosmetycznych ze śluzem ślimaka i ich dobroczynne działanie, skłania do ich przetestowania.

Kornelia Niemyska

Doktor nauk biologicznych, wykładowca akademicki, autorka publikacji z obszaru nauk medycznych i nauk o zdrowiu.

Bibliografia dostępna w redakcji