Co znajdziesz w artykule?
Witamina B7 (witamina H, biotyna, koenzym R) należy do grupy witamin rozpuszczalnych w wodzie. W jej skład biotyny wchodzi inozytol i kwas pantenowy. Biotyna bierze udział w metabolizmie glukozy, cyklu kwasu cytrynowego, syntezie kwasów tłuszczowych i przemianach dwutlenku węgla. Wykazano, że jest konieczna do prawidłowego rozwoju organizmu, gdyż przyczynia się do prawidłowego przetwarzania składników odżywczych w energię.
dr n. biol. Kornelia Niemyska
Ze względu na stosunkowo niski koszt i dużą dostępność w produktach kosmetycznych biotyna stała się nowym trendem dla konsumentów pragnących utrzymać w odpowiedniej kondycji skórę, włosy i paznokcie.
Źródła biotyny
Zalecenia dotyczące spożycia biotyny wskazują, że dzienna odpowiednia podaż dla osób dorosłych wynosi 30 μg/dobę. Szacuje się, że w populacjach zachodnich typowe spożycie biotyny w diecie wynosi od 35 do 70 μg/dzień. Większość zdrowych osób spełnia te wymagania poprzez dobrze zbilansowaną dietę, chociaż wiele z nich nadal przyjmuje codziennie do 5 do 10 mg biotyny.
Biotyna jest łatwo dostępna w wielu produktach spożywczych i jest również wytwarzana przez prawidłową bakteryjną florę jelitową. Witamina B7 dostępna jest w źródłach pochodzenia zwierzęcego jak i roślinnego. Głównie w: żółtkach jaj, wątróbce, sardynkach, migdałach, ryżu naturalnym, szpinaku, orzechach włoskich, ziemniakach, grzybach, marchwi, pomidorach, winogronach, bananach oraz arbuzie.
Przy suplementacji biotyną należy ograniczyć spożywanie surowych białek jaj. Ponieważ zawierają one awidynę – białko, które wiąże biotynę i hamuje jej wchłanianie w jelicie cienkim.
Objawy niedoboru biotyny
Niedobór biotyny może być wrodzony, spowodowany brakiem biotynidazy lub nabyty w wyniku pewnych stanów, które zakłócają jej wchłanianie. Takich jak choroby zapalne jelit, dieta zbyt bogata w awidynę białkową, niedobór magnezu, nałóg palenia i leczenie antybiotykami o szerokim spektrum działania, lekami przeciwdrgawkowymi i sulfonamidami.
Objawy dermatologiczne wydają się być pierwszym objawem niedoboru biotyny. Typowe objawy obejmują łysienie, zapalenie skóry w postaci łuskowatej, czerwonej wysypki wokół oczu, nosa i ust, narządów płciowych, łojotokowe zapalenie skóry, zapalenie spojówek. Charakterystyczna jest wysypka na twarzy z nietypowym rozmieszczeniem tkanki tłuszczowej.
W przypadku długotrwałego niedoboru może wystąpić m.in. zmiana zabarwienia skóry, która staje się szaro-biała. Suchość skory i pojawianie się jej przebarwień mogą być wynikiem jej niedoboru.
Niedobór biotyny prowadzi także do złuszczania naskórka, wypadania włosów lub pogorszenia ich kondycji. W tym także przedwczesnego siwienia, zmniejszenia grubości i sprężystości, co jest spowodowane nieprawidłowym metabolizmem kwasów tłuszczowych. Skutkiem niedoboru tej witaminy jest także rozdwajanie się i wiotkość płytek paznokciowych.
Objawom skórnym mogą towarzyszyć liczne objawy neurologiczne, takie jak depresja, letarg, hipotonia, drgawki, senność, stany lękowe, halucynacje.
Przedawkowanie i toksyczność biotyny
Tolerancja biotyny jest doskonała i nie ma ryzyka hiperwitaminozy nawet w przypadku wysokich dawek. Biotyna jest bezpieczną i nietoksyczną witaminą, którą organizm wydala w nadmiarze wraz z moczem. Ważne jest, aby podawanie było kontrolowane przez lekarza i odbywało się zgodnie z diagnozą i zaleceniem.
Prawidłowe dawki stosowane ze wskazań dermatologicznych są bezpieczne i nie wpływają na zakłócenia badań laboratoryjnych. W przypadku samowolnego dawkowania, a w efekcie przedawkowania, objawy mogą obejmować między innymi bezsenność, nadmierne pragnienie i oddawanie moczu.
Interakcje biotyny z testami laboratoryjnymi
W 2017 roku Agencja Żywności i Leków w USA (FDA, Food and Drug Administration) wydała ostrzeżenie o interakcjach między biotyną a niektórymi testami laboratoryjnymi. Wysokie dawki powyżej 10 mg dziennie mogą powodować fałszywie zawyżone lub fałszywie zaniżone wyniki badań laboratoryjnych (takich jak: troponina T, tyreotropina, hormon folikulotropowy, prolaktyna, beta-ludzka gonadotropina kosmówkowa).
Wiele testów immunologicznych do oznaczeń hormonalnych wykorzystuje wiązanie biotyna-streptoawidyna. W zależności od zastosowanej metody oznaczeń wysoki poziom krążącej biotyny może wpływać na fałszywie wysoki lub niski poziom mierzonego hormonu. Jest to skutek interferencji biotyny w oznaczenia hormonalne.
Aby uniknąć zafałszowania wyników, pacjentom zaleca się powstrzymanie się od przyjmowania suplementów biotyny przez 48 godzin. A pracownicy laboratoriów i klinicyści muszą być poinformowani o możliwości interferencji biotyny w wykonywanych testach laboratoryjnych.
Wpływ biotyny na skórę
Biotyna nazywana jest witaminą skóry, gdyż wywiera na nią istotny wpływ:
- hamuje aktywność gruczołów łojowych,
- działa przeciwzmarszczkowo,
- jak również reguluje gospodarkę lipidową skóry.
Wiadomo, że biotyna jest jednym z czynników warunkujących eliminowanie stanów zapalnych skóry i wyprysków. Przeciwdziała również łuszczeniu się skóry, a także okazuje się być czynnikiem wspomagającym leczenie łojotoku. Udowodniono również, że biotyna posiada właściwości warunkujące rozjaśnianie przebarwień (w tym również plam starczych).
Obecnie witaminę B7 uważa się za jeden z najskuteczniejszych czynników w walce ze zmarszczkami. Jej zastosowanie pozwala korygować zmarszczki mimiczne (płytsze zmarszczki ulegają całkowitemu zanikowi), zapobiegać występowaniu „worków” pod oczami, likwidować rozszerzone pory oraz poprawiać kontur twarzy.
Biotyna działa ponadto nawilżająco i regenerująco względem naskórka. Badania wykazały, że dzięki działaniu biotyny zmniejszeniu ulegają fałdy skóry.
Biotyna zwiększa także jędrność i nawilżenie skóry i poprawia jej ukrwienie. Jest szczególnie polecana osobom ze skórą suchą, zwiotczałą, atroficzną i przedwcześnie starzejącą się.
Biotyna a stan włosów
Dowiedziono, że witaminy z grupy B umożliwiają odpowiedni przepływ impulsów nerwowych w skórze i tkance podskórnej. Zapewniając tym samym prawidłowe funkcjonowanie gruczołów potowych i łojowych. Stąd niedobór witamin z tej grupy odpowiada m.in. za przetłuszczanie się włosów.
W przypadku niedoboru biotyny znacznemu pogorszeniu ulega również kondycja włosów. Stają się one matowe i łamliwe, pojawia się problem łysienia oraz łojotokowego zapalenia skóry głowy.
Badania wskazują, że jednym z czynników, które sprawiają, że biotyna jest ważna dla zdrowia włosów, jest jej rola w metabolizmie kwasów tłuszczowych. Niedobór biotyny jest związany z nieprawidłowym metabolizmem kwasów tłuszczowych, co prawdopodobnie prowadzi do utraty włosów.
Ponadto cząsteczki biotyny zawierają w swojej budowie siarkę potrzebną do budowy keratyny, która jest głównym składnikiem macierzy włosów, zawierającym cysteinę (aminokwas bogaty w siarkę). Wykazano, że biotyna korzystnie wpływa na kondycję włosów poprzez zwiększanie ich grubości, elastyczności i połysku. Zapobiega także ich wypadaniu i odbarwianiu.
Biotyna warunkuje poprawę metabolizmu skóry głowy i wywiera korzystny wpływ na korzeń, czyli tak zwaną macierz włosa. Odpowiadającą za wytwarzanie mocnych i elastycznych wiązań siarkowych, spajających łodygę włosa na całej długości. Poprzez regulowanie metabolizmu skóry głowy wywiera także korzystny wpływ na stan korzeni włosów i tempo wzrostu łodygi włosa.
Uczestniczy w produkcji tzw. masy keratynowej, odpowiedzialnej za budowę włosa i jego przyrost. Stąd też istotnie wspomaga tempo wzrostu włosów i stanowi bardzo skuteczny środek warunkujący stymulację przyrostu włosów. Wpływa na znaczący wzrost włosów u kobiet z tymczasowym ich przerzedzeniem.
Biotyna hamuje również proces siwienia włosów i ich wypadanie. Ponadto wpływa korzystnie na zdrowie skóry głowy poprzez normalizację tłuszczowej przemiany materii i zapobiega nadmiernej produkcji sebum przez gruczoły łojowe. Dzięki czemu możliwe jest rzadsze mycie włosów.
Biotyna a paznokcie
Korzystne działanie biotyny zostało także udowodnione w przypadku paznokci. Stwierdzono, że suplementy biotyny są skuteczne we wzmacnianiu kruchych, łamliwych i rozdwajających się paznokci. Warunkuje ona bowiem wzmocnienie płytek paznokci poprzez zwiększenie ich twardości i odporności na złamanie.
Jest także wykorzystywana w leczeniu grzybicy paznokci. W przeprowadzonych badaniach potwierdzono wzmocnienie paznokci, mniejszą ich łamliwość i zwiększenie oporności na powstawanie pęknięć.
Biotyna jest również zaangażowana w wytwarzanie kolagenu i elastyny, białek istotnych dla właściwej struktury skóry pod paznokciami. Biotyna jest jednym z podstawowych środków w leczeniu także zaburzeń ich wzrostu.
Suplementacja i leczenie biotyną
Suplementy biotyny są dość „modne” i chętnie przyjmowane bez uzasadnionego powodu. Lekarze i farmaceuci powinni edukować pacjentów, że regularne stosowanie biotyny nie jest wskazane, a także nie jest dobrze udokumentowane.
Natomiast potwierdzony na podstawie badania klinicznego i oznaczenia stężenia w surowicy krwi niedobór biotyny leczy się preparatami farmakologicznymi lub suplementami. Efekty terapii są widoczne już po kilku dniach. Suplementy z biotyną mogą zawierać czystą biotynę, witaminy z grupy B oraz mogą to być suplementy miltiwitaminowe. Biotyna z suplementów jest całkowicie przyswajalna.
Stosowanie biotyny jest uzasadnione w łojotokowym zapaleniu skóry, ponieważ witamina przechwytuje główne szlaki metaboliczne leżące u podstaw patogenezy choroby. Biotyna podawana w dawkach 1-10 mg na dobę pozwalała wyleczyć wysypkę skórną w ciągu kilku tygodni, nawet w ciężkich przypadkach łojotokowego zapalenia skóry.
Leczenie biotyną może być również przydatne w trądziku zaskórnikowym charakteryzującym się wysokim stopniem łojotoku. I może być pomocne w przypadku trądziku leczonego miejscowymi retinoidami, przyczyniając się do kontroli łuszczenia i podrażnienia.
Niektórzy eksperci sugerują, że przyjmowanie dużych dawek biotyny (2,5-5 mg na dobę) może przyczynić się do poprawy wyglądu paznokci. Osoby z zespołem łamliwych paznokci i innymi podstawowymi patologiami włosów wymagają dawki ok. 3 mg/dobę lub większej.
Badania pokazują, że doustna suplementacja biotyną w dawce 2,5 mg przez co najmniej sześć miesięcy może wpłynąć na zwiększenie grubości płytki paznokciowej o 25% oraz poprawę struktury paznokci ocenianą pod mikroskopem elektronowym. Suplementacja biotyną okazała się być również skuteczna w kontrolowaniu kondycji włosów i ich utracie. Podawanie biotyny w dawce 5 mg/dobę może usprawnić leczenie wypadania włosów.
Kosmetyki z biotyną
Oprócz tego, że witamina B7 przyjmowana jest jako suplement, wiele produktów zdrowotnych i kosmetycznych zawiera ją jako suplement alternatywny. Biotyna nie wykazuje potencjału drażniącego i uczulającego, a jej skuteczność wzrasta wraz z obecnością w kosmetyku witamin A i E.
Występuje w kosmetykach do pielęgnacji skóry w postaci serum, kremów czy emulsji. Biotyna może znajdować się w składzie kremów przeznaczonych do pielęgnacji cery suchej i odwodnionej (zwiotczałej i starzejącej się), tłustej oraz podrażnionej.
Najwięcej produktów z tą witaminą jest przeznaczonych do pielęgnacji włosów (odżywki do włosów i szampony) oraz do poprawy kondycji wypadających włosów.
dr n. biol. Kornelia Niemyska
Doktor nauk biologicznych, wykładowca akademicki, autorka publikacji z obszaru nauk medycznych i nauk o zdrowiu.
