PRP i I-PRF w estetyce: jak stosować zabiegi autologiczne?

Osocze bogatopłytkowe (PRP, platelet rich plasma) i fibryna komórkowa (I-PRF, platelet-rich fibrin) to jedne z najpopularniejszych zabiegów autologicznych poprawiających kondycję skóry. Mających właściwości stymulujące, nawilżające, poprawiające strukturę i elastyczność skóry, redukujących hiperpigmentacje, przyspieszających procesy gojenia oraz działających przeciwbólowo i przeciwzapalnie.

Opis pierwszego przypadku klinicznego, gdzie wykorzystano krew autogenną pozyskaną od pacjenta w leczeniu ran datuje się na lata 60. XX wieku (Schulte 1960). Pierwsze badanie kliniczne z zastosowaniem produktu autologicznego pochodzi z 1998 roku; dotyczyło ono chirurgii szczękowo-twarzowej – (Marx et all 1998).

Co to jest PRP i I-PRF, pozyskiwanie, wskazania, przeciwwskazania

Osocze bogatopłytkowe (PRP, platelet rich plasma) to preparat pozyskiwany z krwi autologicznej, czyli własnej pacjenta, w którym stężenie płytek krwi (trombocytów) jest większe niż w osoczu fizjologicznym (naturalnym). Procedura przygotowania produktów autologicznych polega na pobraniu krwi obwodowej od pacjenta i jej wirowaniu w celu oddzielenia elementów morfotycznych krwi. Uzyskany produkt, czyli osocze PRP lub fibryna I-PRF jest uwarunkowany doborem odpowiedniej probówki oraz parametrami wirowania, tj. czasem, prędkością czy też siłą odśrodkową.

Autologiczne preparaty bogatopłytkowe charakteryzują się znacznie zwiększonym stężeniem tzw. płytkopochodnych czynników wzrostu (growth factors, GF) – białek uwalnianych w organizmie z ziarnistości trombocytów. Czynniki te pełnią kluczową rolę we wspomaganiu procesów regeneracyjnych tkanek.

Czynniki wzrostu uwalniane są z płytek poprzez degranulację ziarnistości α, po około 10 minutach od rozpoczęcia procesów krzepnięcia krwi. Większość czynników wzrostu (95%) uwalniana jest przez płytki w ciągu pierwszej godziny. Natychmiast wiążą się z sąsiadującymi błonami komórkowymi w miejscach receptorowych. Receptory transbłonowe aktywują następnie szlak sygnalizacji wewnątrzkomórkowej.

Po szybkim uwolnieniu czynników wzrostu płytki zawarte w osoczu syntetyzują i wydzielają dodatkowe ich ilości przez następne 7 dni. I po tym czasie trombocyty obumierają, a funkcje stymulacji gojenia przejmują dojrzałe monocyty, czyli makrofagi. Należy nadmienić, że czynniki wzrostu nie wnikają do komórek, dzięki czemu nie istnieje ryzyko mutagenezy. Mamy wyłącznie do czynienia ze stymulacją normalnego procesu gojenia.

W medycynie estetycznej czynniki wzrostu (PGF) przyczyniają się do rewitalizacji i odmłodzenia skóry poprzez stymulację fibroblastów do produkcji elastyny i nowych włókien kolagenowych oraz poprawę waskularyzacji.

Osocze bogatopłytkowe może zawierać od 2 do 9 razy więcej płytek w jednostce objętości niż krew fizjologiczna. Z badań przeprowadzonych przez Rughetti i wsp. wynika, że stężenia płytek 1,25 x10⁶ – 1,5 x 10⁶ ml to stężenie dające najlepsze rezultaty w stymulacji proliferacji komórek śródbłonka. Autorzy badali zależność między stężeniem płytek w PRP a zmianami w aktywności ludzkich komórek śródbłonka (proliferacja, migracja i wzmożony napływ).

Do kluczowych czynników wzrostu zawartych w płytkach krwi należą:

• TGF-β (transforming growth factor β) – transformujący czynnik wzrostu. Zarządza komórkami w trakcie ich rozwoju oraz bierze udział w gojeniu ran.
• PDGF (platelet-derived growth factor) – płytkopochodny czynnik wzrostu. Jest to białko regulujące różnicowanie i podziały komórki.
• FGF (fibroblast growth factor) – czynnik wzrostu fibroblastów. Jest on zaangażowany w proces angiogenezy i gojenia się ran.
• EGF (epidermal growth factor) – czynnik wzrostu naskórkowy. Pobudza fibroblasty do produkcji kolagenu, co ma znaczenie w procesie przebudowy rany.
• VEGF (vascular endothelial growth factor) – czynnik wzrostu śródbłonka naczyniowego. Jest to białko sygnalizacyjne biorące udział w tworzeniu sieci naczyń krwionośnych w trakcie angiogenezy.
• IGF I, II (insulin-like growth factor) – insulinopodobny czynnik wzrostu. Zasadniczy czynnik wzrostowy wydzielany pod wpływem ludzkiego hormonu wzrostu.
• CTGF (connective tissue growth factor) – czynnik wzrostu tkanki łącznej. Indukuje angiogenezę, regenerację chrząstki, włóknienie i adhezję płytek krwi.

Zabiegi autologiczne znalazły zastosowanie w różnych wskazaniach między innymi:

• przyspieszenie procesów gojenia w chirurgii plastycznej,
• leczenie ran przewlekłych, ubytków tkankowych,
• leczenie stanów zapalnych,
• zastosowanie w chirurgii twarzowo-szczękowej,
• chirurgii ortopedycznej i chirurgii ginekologicznej,
• implantologii,
• stomatologii,
• okulistyce,
• medycynie sportowej i innych dziedzinach medycyny,
• a nawet weterynarii.

Do wskazań estetycznych, w których wykorzystywane są terapie autologiczne zalicza się:

• redukcję wiotkości skóry,
• drobnych zmarszczek,
• poprawę kolorytu skóry, w tym hiperpigmentacje takie jak melazma,
• redukcję różnego rodzaju blizn, rozstępów,
• osłabienie cebulki włosowej oraz niektóre rodzaje łysień.

Zabiegi z wykorzystaniem produktów autologicznych stosuje się również w celu przyspieszenia gojenia po zabiegach frakcyjnych.

Przeciwwskazania do zabiegu z wykorzystaniem produktów autologicznych to m.in:

• ostra i przewlekłe infekcje wirusowe, zakażenia bakteryjne/grzybicze i stany zapalne skóry,
• choroby nowotworowe,
• pacjenci HIV pozytywni oraz przewlekłe choroby wątroby,
• zespół Ehlersa-Danlosa,
• choroby autoimmunologiczne,
• ciąża i karmienie piersią,
• zaburzenia krzepliwości krwi,
• przyjmowanie leków wydłużających czas krzepnięcia,
• keloidy,
• terapie NLPZ (niesteroidowe leki przeciwzapalne),
• niestabilność emocjonalna i zaburzenia psychiczne oraz nierealne oczekiwania pacjenta.

Bezpieczeństwo przeprowadzenia całego procesu zależne jest od właściwej kwalifikacji pacjenta. Kluczowym warunkiem jest zachowanie sterylnych warunków w całej procedurze – począwszy od pobrania krwi przez przygotowanie produktu, iniekcji, po odpowiednie postępowania pozabiegowe.

Blizny i rozstępy

Częstym problemem, z którym zgłaszają się pacjenci do gabinetów estetycznych są różnego rodzaju blizny. Blizna (cicatrix) jest zmianą na skórze, która tworzy się w wyniku procesu gojenia rany.

Przyczyny powstawania blizn są różne; wynikają z urazu mechanicznego, chemicznego, termicznego jak i również w konsekwencji toczącego się stanu zapalnego skóry, np. trądziku pospolitego. Jednym z często wykonywanych zabiegów mono lub politerapii redukcji blizn atroficznych są terapie autologiczne zarówno PRP jak i I-PRF. Skuteczność tych terapii jest potwierdzona wieloma badaniami.

Systematyczny przegląd i metaanaliza przeprowadzony przez Tyler Long i wsp. wykazały, że dołączenie PRP do mikronakłuwania lub podcięcia blizny potrądzikowych spowodowało statystycznie istotną poprawę potwierdzonych wyników w porównaniu z samym mikronakłuciem lub podcięciem. Potwierdzono, iż terapie łączone z produktem PRP dały lepsze efekty terapeutyczne.

Wykorzystując zabiegi z użyciem osocza bogatopłytkowego można redukować rozstępy skórne. Obserwacje kliniczne wykazują, że mezoterapia PRP wpływa na wzrost liczby włókien elastyny, ich wydłużenie i pogrubienie.

W leczeniu blizn i rozstępów najlepsze efekty można uzyskać wprowadzając terapie łączone. Na przykład terapię osoczem bogatopłytkowym czy fibryną komórkową z zabiegami laserowymi: ablacyjnym CO2, erbowo-yagowym czy laserami nieablacyjnymi frakcyjnymi np. pikosekundowymi.

Hiperpigmentacje

Melasma to łagodna, nabyta choroba polegająca na przebarwieniach, powszechnie występująca na twarzy. Głównymi przyczynami powstawania melasmy są zaburzenia hormonalne oraz ekspozycja na promieniowanie ultrafioletowe (np. nieodpowiednia protekcja UV). Choć melasma jest łatwa do zdiagnozowania, to jej leczenie należy do trudnych i długotrwałych terapii.

Osocze bogatopłytkowe (PRP) – szeroko stosowane w wielu defektach skórnych – znalazło w ostatnich latach zastosowanie także w redukcji hiperpigmentacji, w tym melasmy. Acar A. i wsp. wykazali, że śródskórne podanie PRP jest skuteczną metodą leczenia melasmy.

W badaniu wzięło udział piętnaście pacjentek z melasmą. Śródskórne iniekcje z PRP wykonywano trzykrotnie co 3 tygodnie. Zostały wykonane zdjęcia wszystkich uczestników, wskaźnik obszaru i nasilenia melasmy (MASI) oraz zmierzony wskaźnik melaniny i rumienia (EI) za pomocą meksametru. Dokonano także samooceny stopnia pigmentacji pacjentów (0-10). Średni MASI pacjentów obniżył się z 10 do ok 7. Wskaźnik melaniny (MI) i EI oceniane meksametrem spadły odpowiednio z 256 do 239 i z prawie 330 do 322. Średni wynik samooceny pacjentów (PSS) obniżył się z ok 8 do 5.

Celem kolejnego badania skuteczności leczenia melasmy było porównanie skuteczności terapeutycznej i bezpieczeństwa mikroiniekcji kwasu traneksamowego (TXA) i osocza bogatopłytkowego (PRP) w leczeniu pacjentów z tym problemem. Do badania włączono 40 pacjentów z melasmą (10 mężczyzn, 30 kobiet; przedział wiekowy: 21–54 lata), których losowo przydzielono do jednej z dwóch grup liczących po 20 pacjentów każda. Grupa A otrzymywała śródskórne mikroiniekcje TXA (4 mg/ml), a grupa B otrzymywała śródskórne mikroiniekcje PRP raz na 4 tygodnie przez łącznie pięć sesji terapeutycznych. Podczas każdej wizyty wykonywano zdjęcia kliniczne i oceniano poprawę w zakresie melasmy, stosując zarówno system punktacji MASI, jak i zmodyfikowanego wskaźnika nasilenia obszaru melasma mMASI.

Na podstawie uzyskanych wyników stwierdzono, że mikroiniekcje zarówno TXA, jak i PRP są skuteczną i bezpieczną opcją terapeutyczną w leczeniu melasmy, zapewniając szybką i znaczną poprawę nawet w przypadku stosowania jako mono terapie. Jednak mezoterapia PRP dała nieco lepsze efekty niż śródskórna TXA.

W kolejnej pracy

ponownie przedstawiono ocenę, porównanie skuteczności i bezpieczeństwa stosowania śródskórnego kwasu traneksamowego (TXA) w porównaniu ze śródskórnym osoczem bogatopłytkowym (PRP) w redukcji melasmy. Założenia badania były nieco inne, ponieważ kwas traneksamowy (TXA) wstrzykiwano śródskórnie w prawą stronę twarzy w stężeniu 4 mg/ml. Natomiast osocze bogatopłytkowe (PRP) wstrzykiwano śródskórnie w lewą stronę.

Przeprowadzono łącznie trzy sesje zabiegowe, raz na 4 tygodnie. Zdjęcia cyfrowe wykonywano przed każdą sesją zabiegową oraz 3 miesiące po ostatniej sesji. Do oceny poprawy stanu zastosowano zmodyfikowany system oceny ciężkości obszaru melasmy (mMASI) oraz dermoskopię. Nasilenie defektu i procent poprawy oceniano za pomocą skali mMASI przed i po terapii po obu stronach twarzy. Określono również stopień satysfakcji i skutków ubocznych wśród uczestników.

Po leczeniu zaobserwowano duże, istotne statystycznie obniżenie wyniku w skali mMASI po obu stronach (p < 0,001); jednakże odsetek zmniejszenia wyniku po stronie PRP w porównaniu ze stroną TXA był statystycznie wyższy. Śródskórna iniekcja PRP wykazała wyższą skuteczność w leczeniu melasmy w porównaniu z iniekcją TXA, bez istotnej różnicy w zakresie związanych z nią skutków ubocznych.

Wszystkie przytoczone badania potwierdzają skuteczność zastosowania osocza bogatopłytkowego w redukcji przebarwień nawet tak trudnych jak melasma.

Łysienie

Produkty autologiczne zarówno osocze bogatopłytkowego jak i fibryna komórkowa znalazły zastosowanie w zapobieganiu nadmiernemu wypadaniu włosów, wzmocnieniu oraz przyspieszeniu wzrostu włosów. Wykorzystanie PRP w leczeniu łysienia androgenowego jest rekomendowane przez Polskie Towarzystwo Dermatologiczne (PTD) w wytycznych zawierających algorytmy postępowania w leczeniu łysienia androgenowego u mężczyzn i kobiet.

Skuteczność zabiegów PRP w łysieniu androgenowym została potwierdzona wieloma badaniami między innymi Gupta i Carviel. Przeprowadzili oni w 2017 roku metaanalizę obejmującą cztery badania, w których podawano PRP w skórę owłosioną głowy. Zaobserwowano 12% wzrost gęstości włosów, wskazuje to na jednoznaczną skuteczność PRP w łysieniu androgenowym.

Korzyści ze stosowania PRP wykazano również w leczeniu łysienia plackowatego. Efekty leczenia były znacznie lepsze w porównaniu do stosowania placebo lub leczenia minoksydylem. Mezoterapia z wykorzystaniem produktów autologicznych wykonywana jest również przed i po przeszczepie włosów małoinwazyjną metodą FUE (Follicular Unit Extraction) w celu uzyskania lepszych efektów terapeutycznych.

Podczas zabiegów mezoterapii PRP owłosionej skóry głowy uwolnione czynniki wzrostu inicjują procesy, które prowadzą do zwiększenia grubości naskórka, wzrostu liczby włosów oraz poprawy mikrokrążenia. Dochodzi do zwiększenia liczby włosowatych naczyń krwionośnych, dzięki temu jest lepsze dotlenienie i odżywienie cebulki włosa.

Procesy przeciwstarzeniowe

W klinikach i gabinetach medycyny estetycznej wykonywane są zabiegi autologiczne polegające na wprowadzeniu PRP czy I-PRF poprzez wielokrotność nakłuć przy pomocy penów do mezoterapii mikroigłowej. Jak również wielokrotność nakłóć śródskórnych w mezoterapii igłowej.

Zabiegi działają poprzez aktywacje płytek krwi zawartych w PRP i przyczyniają się do uwolnienia czynników wzrostu, które pobudzają procesy regeneracji tkanek, wspomagają proces angiogenezy, aktywują mezenchymalne komórki macierzyste, pobudzają fibroblasty do syntezy nowego kolagenu, elastyny i endogennego kwasu hialuronowego. W efekcie dochodzi do spłycenia drobnych zmarszczek, redukcji wiotkości skóry, nawilżenia, redukcji rumienia.

Zabiegi z produktami autologicznymi znajdują zastosowanie w przypadku skór, które wymagają rewitalizacji i stymulacji. Również skór zmęczonych, z widocznym brakiem napięcia, niejednolitym kolorytem i przesuszonych, z oznakami starzenia się. Takimi jak zmarszczki, wiotkość, zmniejszona gęstość oraz po zabiegach ablacyjnych w celu przyspieszenia gojenia. Terapie wykonywane są w różnych miejscach zabiegowych takich jak: twarz, okolica powieki górnej i dolnej, szyja, dekolt, dłonie jak również czerwień wargowa oraz na większych powierzchniach ciała jak brzuch, pośladki.

Podczas starzenia się skóry dochodzi do zwyrodnienia tkanki łącznej i zmniejszenia zawartości kwasu hialuronowego. Ponieważ osocze bogatopłytkowe (PRP) zawiera czynniki wzrostu i różne cytokiny, w badaniu Everts P. i wsp. postawiono hipotezę, że może odgrywać rolę w aktywacji fibroblastów i ekspresji kolagenu typu I w ludzkich fibroblastach.

Do badania

włączono jedenastu ochotników, którym wykonano 3 zabiegi z PRP. Po 6 miesiącach prowadzenia badania zaobserwowano znaczne odmłodzenie skóry. Co wykazano na podstawie parametrów biometrycznych i potwierdzono w wyniku samooceny pacjenta, która wykazała średni wynik zadowolenia na poziomie >90%.

Zmiany dotyczyły zmniejszenia liczby i powierzchni przebarwień, zmniejszenia liczby i objętości zmarszczek, poprawy parametrów jędrności skóry, znacznej poprawy zaczerwienienia skóry w okolicy nosowo-wargowej, jak i policzkowej.

W badaniu „Effect of platelet-rich plasma on proliferation and migration in human dermal fibroblasts” Eun Byul Cho i wsp. przedstawiono wyniki, które można wykorzystać w dermatologii klinicznej i odmładzaniu skóry. Udowodniono, że zastosowanie PRP indukowało zwiększoną ekspresję kolagenu typu I, elastyny, MMP-1 i MMP-2, przyspieszając w ten sposób gojenie się ran. Odkrycia badaczy ujawniają podstawowe mechanizmy leżące u podstaw przebudowy tkanek za pośrednictwem PRP.

Badania te potwierdzają słuszność stosowania PRP w celu rewitalizacji, stymulacji i gojenia skóry.

Zabiegi autologiczne, w których wykorzystywana jest – po odpowiednim przygotowaniu – krew pacjenta są zabiegami z udowodnioną skutecznością w przyspieszonym procesie gojenia i angiogenezy. Również stymulacji pracy fibroblastów, redukcji stanów zapalnych, wzmocnieniu oraz przyspieszeniu wzrostu włosów, redukcji hiperpigmentacji, blizn, rozstępów. Także objawów starzenia się skóry: zmarszczki, wiotkość, zmniejszona gęstość skóry.

Są one zabiegami charakteryzującymi się biokompatybilnością wynikającą z zgodności tkankowej, co potwierdza brak doniesień na temat negatywnego oddziaływania na własne tkanki. Cechują się wysokim profilem bezpieczeństwa, co dowodzi brak zanotowanych reakcji uczuleniowych czy brak mutacji komórkowych.

Bibliografia

1. Acar A., Ozturk A., Sokmen N., Unal I., Sagduyu I.E.: Evaluation of platelet-rich plasma efficacy in melasma. J Cosmet Laser Ther. 2022 Jul 4;24(1-5):36-39
2. Everts P.A., Pinto P.C., Girão L.: Autologous pure platelet-rich plasma injections for facial skin rejuvenation: Biometric instrumental evaluations and patient-reported outcomes to support antiaging effects. J Cosmet Dermatol. 2019 Aug;18(4):985-995.
3. Eun Byul Cho, Gil Soon Park i inn.: Effect of platelet-rich plasma on proliferation and migration in human dermal fibroblasts. J Cosmet Dermatol. 2019 Aug;18(4):1105-1112.
4. Gupta AK, Carviel JL: Meta-analysis of efficacy of platelet-rich plasma therapy for androgenetic alopecia. J Dermatolog Treat. 2017, 28:55-58.
5. Kolster B.C, Paasch U.: Osocze bogatopłytkowe PRP, Atlas zabiegów rewitalizacji skóry. Red. Majewska L. wyd. Quintessence Publishing, 2019.
6. Long T., Gupta A. i inn.: Platelet-rich plasma in noninvasive procedures for atrophic acne scars: A systematic review and meta-analysis. Meta-Analysis J Cosmet Dermatol. 2020 Apr;19(4):836-844.
7. Marx Re, Carlson ER, Schimmele SR, et al.: Platelet- rich plasma: Growth factor enhancement for bone grafts. Oral Surgery Endod. 1998, 85:638-646.
8. Patil N.K., Bubna A.K.: A comparative evaluation of the efficacy of intralesional tranexamic acid versus platelet rich plasma in the treatment of melasma. Dermatol Ther. 2022 Jul;35(7).
9. Rughetti A, Giusti I, D’Ascenzo S, Leocata P, Carta G, Pavan A, Dell’Orso L, Dolo V: Platelet gel-released supernatant modulates the angiogenic capability of human endothelial cells. Blood Transfus. 2008 Jan; 6(1): 12–17.