Medycyna estetyczna w chwili obecnej nie jest dziedziną wprost szczegółowo uregulowaną. Nie ma osobnych przepisów, które regulowałyby kwestie związane z takimi zabiegami. Nie oznacza to jednak, że żadnych przepisów się do nich nie stosuje.
Natalia Stojanowska i Patrycja Pieszczek-Bober
Co znajdziesz w artykule?
Poszerzony obowiązek informacyjny
Niezwykle istotne w przypadku takich zabiegów jest spełnienie obowiązku informacyjnego. Jest to jeden z elementów procedury odbierania zgody na zabieg kosmetyczny. W przypadku zabiegów medycyny estetycznej mówi się o tzw. „poszerzonym obowiązku informacyjnym”. Skąd taka nazwa?
Ustawa o zawodzie lekarza i lekarza dentysty nakłada na lekarzy obowiązek udzielenia pacjentowi przystępnej informacji o jego stanie zdrowia. Taka informacja powinna zawierać również rozpoznanie, proponowanych oraz możliwych metod diagnostycznych, leczniczych. Musi również uwzględniać dające się przewidzieć następstwa ich zastosowania albo zaniechania, wynikach leczenia oraz rokowaniu. Zdarza się, że lista informacji związana z wyborem konkretnej metody zabiegowej może być bardzo długa.
Wytyczne dotyczące obowiązku informacyjnego
Dlatego też na bazie orzecznictwa sądowego wypracowano wytyczne odnoszące się do obowiązku informacyjnego. Zgodnie z wytycznymi nie ma konieczności informowania w przypadku każdego zabiegu, każdej metody diagnostycznej czy leczniczej. Na przykład nie ma obowiązku informowania pacjenta o wszystkich możliwych następstwach.
Dodatkowo, przyjmuje się, że zakres obowiązku informacyjnego jest najwęższy w przypadku zabiegów ratujących życie. Najszerszy zaś w przypadku takich, które mają na celu głównie względy estetyczne. To właśnie w przypadku tych ostatnich mamy do czynienia z poszerzonym obowiązkiem informacyjnym.
W przypadku zabiegów estetycznych o charakterze leczniczym, należy stosować do nich wprost przepisy dotyczące obowiązku informacyjnego w przypadku udzielania takich świadczeń.
Obowiązek informacyjny zabiegów estetycznych
W przypadku zabiegów o charakterze typowo estetycznym nie ma potrzeby informowania o wszystkich kwestiach objętych „lekarskim” obowiązkiem informowania. Za zbędne uznaje się informowanie o rozpoznaniu, wynikach leczenia czy rokowaniach. Dodatkowo, jeżeli zabieg jest mało inwazyjny, to nie ma również konieczności informowania o stanie zdrowia.
O czym klient powinien być przed zabiegiem medycyny estetycznej poinformowany?
- o możliwych do zastosowania u niego metodach;
- o tym, w jakim celu się go wykonuje;
- o dających się przewidzieć następstwach wynikających z wyboru takiej metody;
- o spodziewanym efekcie zastosowania metody;
- o ryzyku związanym z wyborem konkretnej metody – uwzględniając również niezwykle rzadko pojawiające się następstwa niepożądane, zarówno te doraźne (które po jakimś czasie ustępują), jak i nieodwracalne;
- o zaleceniach pozabiegowych;
- o ewentualnej konieczności powtórzenia zabiegu w przyszłości.
Należy przedstawić komplet danych, który pozwoli na świadome podjęcie decyzji o poddaniu się określonemu zabiegowi.
Sąd Apelacyjny w Poznaniu (I ACa 236/05) w swoim wyroku stwierdził, że „zakres obowiązku informacji nie zależy od tego, co lekarz sądzi, ile pacjent powinien wiedzieć, lecz od tego, co rozsądna osoba będąca w sytuacji pacjenta obiektywnie potrzebuje usłyszeć od lekarza, aby podjąć „poinformowaną” i inteligentną decyzję wobec proponowanego zabiegu.”
Przekaz musi być dla tej osoby zrozumiały. W miarę możliwości powinno się unikać fachowego, specjalistycznego słownictwa. Ewentualnie obok wyjaśnień fachowych, powinny się znaleźć wyjaśnienia. Informacje takie muszą pozwolić laikowi na zrozumienie przebiegu zabiegu oraz jego możliwych konsekwencji. W przypadku przekazania informacji tylko w formie fachowego języka może się okazać, że zgoda na zabieg nie została udzielona.
Zaniechanie spełnienia obowiązku informacyjnego na żądanie
Przepisy ogólne pozwalają na zaniechanie udzielania informacji na żądanie pacjenta. O ile takie regulacje mogą mieć zastosowanie w przypadku zabiegów o celu leczniczym, o tyle stosowanie ich do zabiegów o charakterze wyłącznie estetycznym wydaje się nieuzasadnione. Jest to wręcz niebezpieczne. Odmowa uświadomienia w zakresie informacji związanych z zabiegiem, jego możliwymi następstwami, powinna spowodować odmowę przeprowadzenia takiego zabiegu. Nie można byłoby bowiem w tym przypadku mówić o prawnie skutecznej zgodzie. To zaś poddawałoby w wątpliwość legalność całego zabiegu.
Klient przed podjęciem decyzji o wykonaniu zabiegu kosmetycznego (czyli o celu wyłącznie estetycznym) i wyrażeniem na niego zgody powinien otrzymać pełną i wyczerpującą informację na jego temat.
Forma spełnienia obowiązku informacyjnego
Przepisy nie wymagają, aby informacje zostały przekazane w formie pisemnej. Mając jednak na uwadze ewentualne cele dowodowe, dobrze mieć potwierdzenie tego, że i o czym pacjent został poinformowany. Najlepszą praktyką jest dołączanie do zgody znajdującej się w dokumentacji, pisemnej informacji przekazanej klientowi przed wyrażeniem zgody.
Obowiązek informacyjny wobec małoletnich
Należy także pamiętać, że w przypadku zabiegu medycyny estetycznej teoretycznie może być również osoba małoletnia. W takiej sytuacji obowiązek informacyjny musi zostać spełniony zarówno wobec samej osoby zainteresowanej wykonaniem u niej zabiegu, jak i wobec jej przedstawiciela ustawowego. Pełna informacja musi zostać przekazana pacjentowi, który ukończył 16. rok życia. W przypadku osób młodszych, pełną informację uzyskuje przedstawiciel ustawowy. Sam pacjent otrzymuje jedynie informację w zakresie niezbędnym do przeprowadzenia danego zabiegu.
Podsumowanie
Podsumowując, prawidłowe spełnienie obowiązku informacyjnego na temat zabiegu ma kluczowe znaczenie dla skuteczności udzielonej przez klienta zgody zabiegowej. Wpływa on także na zakres ewentualnej odpowiedzialności prawnej właściciela salonu lub osoby wykonującej zabieg. Klient musi świadomie podjąć decyzję o wykonaniu zabiegu medycyny estetycznej.
Natalia Stojanowska
Radca prawny, mediatorka, praktykuje prawo w dziedzinie umów, e-commerce, RODO, zarządzania bezpieczeństwem informacji. Absolwentka Programu LL.M. – prawo amerykańskie na Uniwersytecie Oregońskim w Oregonie, USA. Wspiera prawnie biznesy online w ich działalności. Pomaga przy tworzeniu sklepów online i wprowadzaniu e-produktów do sprzedaży online. Pokazuje, jak sprzedawać w sieci zgodnie z prawem. Autorka książki „Konkurs w social mediach. Jak przeprowadzić go zgodnie z prawem?” Na swoim blogu www.stojanowska.com/blog pomaga przedsiębiorcom zrozumieć zawiłości prawne.
Patrycja Pieszczek-Bober
Prawniczka, absolwentka prawa oraz studiów podyplomowych z zakresu prawa medycznego i bioetyki na Uniwersytecie Jagiellońskim. Ekspertka w zakresie prawa medycznego. Od 2020 r. na instagramie jako @prawodozdrowia dzieli się wiedzą z zakresu prawa medycznego oraz prawa farmaceutycznego.
Bibliografia:
- M. Boratyńska, R. Kubiak, 9.4.3. UŚWIADOMIENIE ZGODY [w:] System Prawa Medycznego. Tom II. Część 2. Regulacja prawna czynności medycznych, red. M. Boratyńska, P. Konieczniak, E. Zielińska, Warszawa 2019.
- P. Szymańska vel Szymanek, Przeprowadzanie zabiegóww z chirurgii estetycznej u osób małoletnich, LEX.
- Wyrok SA w Poznaniu z 29.09.2005 r., sygn. I ACa 236/05, LEX nr 175206.
- Wyrok SN z 9.11.2007 r., sygn. V CSK 220/07, LEX nr 494157.
- Ustawa z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, tekst jedn. Dz.U. z 2022 r., poz. 1876 ze zm.
- Ustawa z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty, tekst jedn. Dz.U. z 2022 r., poz.1731 ze zm.