Co znajdziesz w artykule?
Dietetyczka Oliwia Gawron opowiada m.in. o tym, jak wygląda praca z osobami chorującymi na otyłość. Zdradza też, jak dobiera odpowiednią dietę i jak pracuje, kiedy w grę wchodzą choroby współistniejące.
rozmawiał Jakub Wojtaszczyk
Czy powszechnie otyłość traktuje się jako chorobę?
– Tak, otyłość to zdecydowanie choroba. Często określana jest nawet jako choroba XXI wieku! W tym momencie możemy zaobserwować epidemię otyłości. Jeszcze do niedawna wydawać by się mogło, że problem ten jest odległy.
Dotychczas, gdy myśleliśmy o otyłości, najczęściej przed oczyma mieliśmy takie kraje, jak USA. Niestety, problem od kilku lat pojawił się w Europie, także i u nas. Niepokojące jest, że na otyłość czy nadwagę cierpią coraz młodsze osoby. Otyłość wśród dzieci jest tak samo „popularna”, jak u dorosłych.
Z jakimi schorzeniami jest związana otyłość?
– Choroba ta związana jest z szeregiem współistniejących schorzeń czy jednostek chorobowych, określanych jako zespół metaboliczny. Należą do nich: nadciśnienie tętnicze, cukrzyca typu II, ryzyko rozwoju chorób sercowo-naczyniowych oraz miażdżyca.
Jak wygląda walka z otyłością?
– Jeśli chcemy, aby nasza walka z otyłością nie doprowadziła do zaburzeń odżywiania i wystąpienia efektu jojo na pewno trzeba zrobić to rozsądnie i z głową. Pozbycie się nadmiernych kilogramów na pewno nie jest szybkim procesem.
Prawidłowa redukcja masy ciała wynosi -0,5-1 kg na tydzień. Jest to działanie na wielu płaszczyznach. Należy zwrócić szczególną uwagę na zmianę żywienia oraz wprowadzenie aktywności fizycznej, która powinna być dopasowana indywidualnie do osoby z nadwagą.
Jak układa się dietę spersonalizowaną?
– Dieta u osób z nadwaga i otyłością powinna uwzględniać tak zwany deficyt energetyczny. Zazwyczaj wynosi on około 500 kcal na dzień. Oznacza to, że wraz ze zbilansowaną dietą dostarczamy do organizmu pacjenta o 500 kcal na dzień mniej niż wynosi jego całkowite zapotrzebowanie energetyczne.
Aby ustalić całodzienną wartość energetyczną pacjenta należy wziąć pod uwagę takie czynniki, jak: pomiary antropometryczne (wzrost, masa ciała), wiek oraz płeć. Na podstawie tych danych obliczamy podstawową przemianę materii (Ppm). Określa nam ona poziom energii jaki należy dostarczyć do organizmu do zapewnienia podstawowych funkcji życiowych, czyli na przykład oddychania i wzrostu tkanek.
Następnie przyglądamy się obecnej aktywności fizycznej naszego pacjenta i odpowiednio dobieramy współczynnik poziomy aktywności fizycznej (PAL). Na jego podstawie jesteśmy już w stanie określić wartość energetyczną odpowiednią do redukcji masy ciała.
Jak wygląda współpraca dietetyka/dietetyczki z lekarzem/lekarką?
– W pierwszej kolejności na podstawie towarzyszących objawów pacjent jest diagnozowany przez lekarza. Jeśli jest taka potrzeba, specjalista włącza farmakologię. Coraz częściej jednak pacjent od lekarza rodzinnego lub specjalisty trafia do gabinetu dietetycznego. Dlatego że wiele jednostek chorobowych, które nie są w zaawansowanym stadium, można „wyleczyć” prawidłową dietoterapią.
Najczęściej dzieje się tak w przypadku zaburzeń gospodarki węglowodanowej – insulinooporności, a także przy nadciśnieniu czy hipercholesterolemii. W dużej mierze wystarczy zmiana nawyków żywieniowych, odpowiednio zbilansowana dieta i włączenie aktywności fizycznej, by wyniki badań uległy poprawie, a pacjent wrócił do zdrowia. Interakcja między dietetykiem klinicznym a lekarzem odbywa się tak naprawdę przez pacjenta, który jest pod kontrolą obydwu specjalistów.
W jaki sposób choroby współistniejące wpływają na pracę z pacjentem/pacjentką?
– Występowanie chorób współistniejących przy otyłości zmieniają postępowanie dietetyczne w pracy z pacjentem. W takim przypadku nie wystarczy uwzględnić deficytu energetycznego w celu redukcji masy ciała. Koniecznie należy też wprowadzić odpowiednie modyfikacje, dobór produktów czy obróbki termicznej w zależności od rodzaju choroby czy schorzenia.
Czy dieta ulega wtedy zmianie?
– Tak, charakter diety ulega zmianie, ponieważ jest zawsze dopasowany do potrzeb pacjenta. Dieta ma być dla niego prosta i smaczna oraz – co najważniejsze – skuteczna i pozytywnie wpływać na poprawę zdrowia pacjenta.
W każdej współpracy zależy mi dodatkowo na edukacji żywieniowej. Chcę, by pacjenci po zakończeniu naszej współpracy umieli samodzielnie komponować swoje posiłki pod względem swojego stanu zdrowia. Większość osób już po trzech miesiącach indywidualnej współpracy bardzo dobrze radzi sobie w wyborze odpowiednich produktów spożywczych i komponowaniu posiłków.
Niekiedy pacjenci pozostają pod moją kontrolą zdecydowanie dłużej. Dzieje się tak szczególnie wtedy, gdy towarzyszy im znaczna otyłość. W takich przypadkach walczymy z nią nawet do roku. Pracę może wydłużyć też zmaganie pacjenta z kilkoma jednostkami chorobowymi, gdzie wiele produktów spożywczych nawzajem się wyklucza.
Kiedy do walki z otyłością włączyć jeszcze trenera/trenerkę?
– Aktywność fizyczna w każdej formie jest ważna i niezbędna do prawidłowego samopoczucia i zdrowia. Należy pamiętać, że powinna być ona odpowiednio dopasowana do pacjenta. Dlatego nigdy nie narzucam formy aktywności fizycznej. Natomiast sugeruję, co w danym przypadku będzie odpowiednie, by sobie nie zaszkodzić.
Jeśli aktywność fizyczna pacjenta jest zerowa, warto zacząć od pokonania 10 tys. kroków dziennie. Wystarczy, że wybierzemy schody zamiast windy lub pójdziemy dłużą drogą do pracy/domu! Taka spontaniczna aktywność fizyczna jest bardzo potrzebna.
Jeśli masa ciała pacjenta na to pozwala, można włączyć bieganie, jogging czy inną dowolną formę ruchu. Już 30 minut aktywności fizycznej pozytywnie wpływa na nasze zdrowie i samopoczucie. Należy pamiętać też, że przy dużej otyłości najlepszą i najbezpieczniejszą formą aktywności fizycznej będzie pływanie, które nie obciąża stawów.
Oliwia Gawron – dyplomowana dietetyczka, właścicielka firmy dietetycznej Healthful by Oliwia Gawron. Swoje kwalifikacje zawodowe zdobywała w dziedzinie dietetyki klinicznej na Uniwersytecie Przyrodniczym w Poznaniu. Przez cały okres nauki uczestniczyła w licznych praktykach zawodowych, stażach oraz podejmowała współprace z innymi dietetykami na terenie kraju. Jest autorką artykułów o tematyce dietetycznej, zdrowego stylu życia i suplementacji.
