Co znajdziesz w artykule?
Praktyczne zastosowanie na tle innych możliwości terapeutycznych
Zacznijmy od niefortunnego stwierdzenia łysienie androgenowe kobiet. O wiele poprawniejszym stwierdzeniem jest łysienie typu kobiecego o podłożu androgenowym. Ponieważ jego mechanizm jest nieco inny niż w typowym łysieniu androgenowym u mężczyzn.
lek. med. Aleksandra Strobel-Pytel
Kiedy spytamy sztuczną inteligencję o to jak scharakteryzowałaby włosy kobiet w średnim wieku uzyskamy dość oczywistą odpowiedź:
„Statystycznie kobiety w średnim wieku w okresie menopauzalnym często doświadczają zmian w wyglądzie swoich włosów. Włosy stają się cieńsze i bardziej delikatne, a ich ogólna ilość może się zmniejszyć. Ponadto, włosy mogą stać się bardziej suche i matowe, a ich kolor może zmienić się w bardziej stonowane odcienie.
Często też kobiety w okresie menopauzy zaczynają doświadczać łysienia typu żeńskiego, co oznacza, że włosy wypadają w sposób równomierny z całej głowy. Taki rodzaj łysienia wiąże się z naturalnymi zmianami hormonalnymi w organizmie kobiety w okresie menopauzy. A przyczyną może być zmniejszenie poziomu estrogenu w organizmie. Mimo to warto pamiętać, że każda kobieta jest inna i nie ma jednego określonego wzorca dla włosów w okresie menopauzy. Wiele kobiet może doświadczać zmian w okresie menopauzy w sposób indywidualny, a wpływ na to może mieć wiele czynników; takich jak dieta, styl życia czy genetyka.
Różnice i różne możliwości
Wracając do łysienia typu żeńskiego, jest ono nazywane też łysieniem androgenowym żeńskim – (female ppat ternhair loss FPHLL). I jest rodzajem łysienia, które dotyka kobiety i charakteryzuje się stopniowym przerzedzaniem włosów na całej głowie. W przeciwieństwie do łysienia typu męskiego, w którym główną przyczyną jest działanie hormonu dihydrotestosteronu (DHT), w przypadku łysienia typu żeńskiego mechanizm jest bardziej skomplikowany. I dotyczy wielu czynników, takich jak zmiany hormonalne, czynniki genetyczne, styl życia i inne.
Możliwości terapeutyczne są różne: stosujemy minoksidil, terapie hormonalne jak spironolakton, flutaminid, octan cyprotenonu. Syntetyczne inhibitory 5-alfa-reduktazy jak finasteryd czy dutasteryd, naturalne inhibitory 5-alfa-reduktazy… Terapie adjuwantowe takie jak: laser lllt, PRP, egzosomy czy terapie adjuwantowe. Wszystkim zainteresowanym tematem polecam artykuł Mark S.Nestor, Glynis Ablon, Haowei Han, Daniel L.Fisher z Journal of Cosmetic Dermatology „Treatment options for androgenie alopecia: Efficiacy side effects, compliance, financial considerations and ethics”.
Leki – Minoxidil
Najpopularniejszym, chętnie wykorzystywanym środkiem jest Minoxidil, od lat stosowany w terapiach zewnętrznych, a od niedawna również wewnętrznie. Wcierki z Minoxidilem w dawkach 2% i 5% są stosowane rutynowo w leczeniu i aprobowane przed FDA. Minoxidil to lek pierwotnie testowany na nadciśnienie, daje świetne efekty w okolicy wierzchołka i czoła głowy. Efekt widoczny po 4-8 miesiącach stosowania, stabilizujący się po 12-18 miesiącach stosowania.
Najczęstsze efekty uboczne to podrażnienie, ból skalpu, świąd, zaczerwienienie. Terapia doustna jest stosunkowo nowa, ale daje zachęcające efekty.
U kobiet optymalna dawka sięga do 2,5 mg, ale zaczynamy zawsze od mniejszych ilości. Około 30% stosujących zgłasza objawy uboczne o niewielkim nasileniu. Są to: przyrost wagi, hirsutyzm, obrzęk, podwyższenie akcji serca.
Spironolakton
Do stosowanych u kobiet terapii należy też spironolakton: lek diuretyczny, antagonista aldosteronu o działaniu protekcyjnym na potas, blokującym produkcję testosteronu w nadnerczach. I mającym zdolność wiązania z receptorem androgenowym w tkankach docelowych. Jest powszechnie stosowany w leczeniu łysienia androgenowego u kobiet poza wskazaniami w dawkach 25-200 mg.
Objawy uboczne, które obserwujemy w trakcie terapii spironolaktonem, są dawkozależne i obejmują zaburzenia miesiączkowania, krwawienia z narządu rodnego u kobiet po menopauzie, ból sutków, nudności, hiperkaliemię i zmęczenie. U zdrowych młodych kobiet hiperkaliemia jest objawem rzadko spotykanym, jednak okresowo powinno się kontrolować stężenie potasu. W piśmiennictwie znajdują się również doniesienia o stosowaniu go w formie zewnętrznych wcierek.
Flutaminid i octan cyproteronu
są rzadko stosowane ze względu na fakt, że istnieją dużo bezpieczniejsze substancje o podobnym poziomie skuteczności. Flutaminid jest niesteroidowym selektywnym antyandrogenem pozbawionym aktywności estrogenowej, progestagennej, kortykosteroidowej i antygonadotropowej, blokuje receptor androgenowy. Niestety brakuje badań z dużą grupą badawczą i porównaniem do placebo/innych metod; dodatkowo lek jest toksyczny dla wątroby.
Octan cyproteronu ma działanie antyandrogenowe, antygonadotropowe i niewielką aktywność progesteronową. Blokuje receptor androgenowy, uniemożliwiając przyłączanie się DHT oraz obniża stężenie testosteronu poprzez supresję uwalniania lutropiny i folitropiny. Jest stosowany w dawkach 50-100 mg na dobę w 1-10 dniu cyklu w leczeniu hirsutyzmu i zaburzeń miesiączkowania u kobiet z hiperandrogenemią.
Stosowanie octanu cyproteronu w leczeniu kobiet z łysieniem androgenowym bez potwierdzonej hiperandrogenemii jest bezzasadne. Lek ma działanie hepatotoksyczne, prowadzi do feminizacji płodów męskich, powikłań zakrzepowo-zatorowych, niedokrwistości. W trakcie terapii konieczna jest skuteczna antykoncepcja.
Syntetyczne inhibitory 5-alfa-reduktazy
Do najpopularniejszych schematów leczenia należą syntetyczne inhibitory 5-alfa-reduktazy: finasteryd i dutasteryd. Potwierdzono skuteczność finasterydu zarówno u pacjentek normoandrogenicznych, jak i hiperandrogenicznych przy stosowaniu wyższych dawek (2,5-5 mg na dobę). Wysoką skuteczność obserwuje się szczególnie u kobiet z mutacjami genu ARR, położonego na długim ramieniu chromosomu X – polimorfizm genu AR c.639G (rs6152).
Należy pamiętać, że ocena efektywności leczenia w badaniu trichoskopowym powinna następować po co najmniej 6-12 miesiącach stosowania. Tolerancja finasterydu w terapii łysienia androgenowego u kobiet jest dobra. Rzadko opisywanymi działaniami niepożądanymi są: nudności, rumień napadowy, obniżenie nastroju, bóle głowy i spadek libido. Finasteryd nie ma rejestracji do leczenia łysienia androgenowego u kobiet ze względu na jego teratogenność. Absolutny wymóg antykoncepcji. Obecnie prowadzone są prace na temat wykorzystania finasterydu w preparatach do stosowania zewnętrznego.
Dutasteryd ma zdolność hamowania zarówno 5-alfa-reduktazy typu I, jak i II (oba izoenzymy występują w mieszkach włosowych) odpowiednio 3 i 100 razy efektywniej niż finasteryd. Dlatego jego zdolność do zmniejszania stężenia DHT w owłosionej skórze głowy jest zdecydowanie większa.
W badaniach potwierdzono zdecydowanie lepszą odpowiedź na leczenie dutasterydem w porównaniu z finasterydem u kobiet. Z uwagi na możliwość feminizacji płodów męskich i długi okres półtrwania leku, kobiety w wieku rozrodczym powinny stosować skuteczną metodę antykoncepcyjną w trakcie terapii i 6 miesięcy po jej odstawieniu. Obecnie pojawiają się możliwości zastosowania mezoterapii z dutasterydem, choć ilość publikacji jest jeszcze zbyt mała.
Naturalne inhibitory 5-alfa-reduktazy
Ciekawą alternatywą jest zastosowanie naturalnych inhibitorów 5-alfa-reduktazy. Do substancji o takich zdolnościach należą: likopen, zielona herbata, kozieradka, kwas laurynowy, olej kokosowy, kwercetyna, kurkuma, palma sabałowa, olej z pestek dyni, soja, pokrzywa, śliwa afrykańska, olej z pierwiosnka, olej lniany, błonnik pokarmowy, fasola Edamame, kwas azelainowy.
Do najczęściej wykorzystywanych w trychologii należą palma sabałowa i śliwa afrykańska. Śliwa afrykańska – w składzie wyciągu z kory śliwy afrykańskiej znajdują się fitosterole, garbniki, estry triterpenowe, kwasy tłuszczowe i fenolokwasy.
Fitosterole z palmy i śliwy
Najważniejsze z uwagi na działanie prozdrowotne są fitosterole. Palma sabałowa to bezpośredni inhibitor 5-alfa-reduktazy. Jest to roślina występująca w Stanach Zjednoczonych, Ameryce Środkowej, Północnej i Południowej oraz Indiach Zachodnich. W USA można go znaleźć na bagnistych obszarach Florydy, Karoliny Północnej, Alabamy i Teksasu.
Owoce palmy są fioletowo-czarne, rosną w gronach, a okres owocowania przypada na październik–grudzień. Do przygotowania ekstraktów używa się dojrzałych, częściowo wysuszonych owoców.
Na podstawie badań Polskie Towarzystwo Menopauzy i Andropauzy uwzględniło preparat zawierający kompleks AlphaBlock (śliwa afrykańska i palma sabałowa) w leczeniu łysienia typu kobiecego; głównie na podstawie randomizowanego badania Borras JM i WSP z 2016 roku, gdzie porównywano kompleks z placebo.
Naturalne inhibitory cieszą się nowym zainteresowaniem. W związku z tym pojawia się coraz większa ilość badań dotyczących ich stosowania i profilu bezpieczeństwa. Dodatkowo milowym krokiem jest badanie ich skuteczności w postaci środków zewnętrznych – szamponów, lotionów czy wcierek. Optymistycznym jest poszukiwanie nowych rozwiązań o dobrej skuteczności, ale o wysokim profilu bezpieczeństwa i małej uciążliwości dla pacjenta.
lek. med. Aleksandra Strobel-Pytel
Absolwentka Wydziału Lekarskiego Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego oraz studiów podyplomowych Trychologia kosmetologiczno- lecznicza. Członek Polskiego Stowarzyszenia Trychologicznego, Polskiego Towarzystwa Medycyny Estetycznej i Anti-Aging, Polskiego Towarzystwa Medycyny Stylu Życia oraz Polskiego Towarzystwa Ultrasonografii oraz European Society of Cosmetic & Aesthetic Dermatology.
Zajmuje się kompleksowo diagnostyką i leczeniem przyczyn wypadania włosów. W swoim dorobku posiada wiele publikacji naukowych, publikacji w pismach naukowych oraz wystąpień na konferencjach i sympozjachi. Stale podnosi swoje kwalifikacje uczestnicząc w kongresach, kursach oraz szkoleniach krajowych i międzynarodowych (Francja, Niemcy, Ukraina, Włochy, Monako, Maroko, Wielka Brytania).
