Co znajdziesz w artykule?
Oczy to nie tylko narząd wzroku. Są one oknami duszy i na nich przede wszystkim skupiamy swoją uwagę w kontaktach z innymi ludźmi. Witając się i rozmawiając patrzymy sobie w oczy. To bardzo ważne i eleganckie oraz wzbudzające wzajemne zaufanie. W oczach można też zobaczyć człowieka, a jego spojrzenie często pozwala nam poznać jego charakter, a nawet uczucia. Mogą one wyrażać emocje jak również umożliwiają komunikację bez używania słów.
dr n. med. Małgorzata Kolenda
Patrząc uważnie w oczy
Widzimy ich kolor, ale też wszystko, co dzieje się wokół nich. Jak wyglądają powieki, górna i dolna, a także okolica okołooczodołowa. Zwracamy uwagę na zmarszczki, wiotkość skóry, proporcje powiek w stosunku do czoła, brwi i policzków.
Wraz z rozwojem chirurgicznych metod odmładzania twarzy żadnej okolicy nie poświęcono tyle uwagi jak powiekom. W latach 90. XX wieku dokonał się wielki postęp w chirurgii okuloplastycznej i blefaroplastyce estetycznej, dzięki dokładnie poznanej anatomii tej okolicy jak i mechanizmom procesu starzenia się. Opisano liczne metody kształtowania powiek, korekcji przejścia powieki dolnej w policzek oraz rewitalizacji okolicy oczodołowej, które są bardzo zindywidualizowane.
Powieka
Z języka łacińskiego palpebra to występujący u kręgowców ruchomy umięśniony fałd skórny pokrywający i chroniący oko. Idąc od przodu składa się ona z kilku warstw. Pierwsza zewnętrzna to skóra, która jest bardzo delikatna i szybko wiotczeje wraz z procesem starzenia się. Zaraz pod nią istnieje cienka warstwa tkanki tłuszczowej podskórnej.
Poniżej znajduje się mięsień okrężny oka i tarczka, czyli twarda część powieki o grubości 1 mm zbudowana z tkanki łącznej włóknistej. A następnie spojówka, odpowiedzialna za ochronę i nawilżenie rogówki oka.
Funkcją powiek jest chronienie oka przed urazami i regulacja dopływu światła z zewnątrz jak również rozprowadzanie na powierzchni gałki ocznej cieczy łzowej.
Wady wrodzone powiek
Wrodzone wady rozwojowe powiek mogą być izolowane lub współtowarzyszyć innym poważnym wadom serca, płuc, układu kostnego czy mięśniowego. Do częstych należą:
- zrośnięcie powiek
- szeroka szpara powiekowa spowodowana niewykształceniem się powiek
- czy ich zniekształcenia zwiększające ryzyko zaburzeń widzenia, a nawet ślepoty.
Wady wrodzone powiek u dzieci widoczne są zaraz po ich urodzeniu. Najczęstszą z nich, zwykle izolowaną, jest wrodzone opadanie powiek.
Opadanie powiek
Wada może dotyczyć jednego oka lub obu równocześnie. Występuje u dzieci, mówimy wtedy o wadzie wrodzonej. Ale może również występować u dorosłych jako schorzenie nabyte w wyniku urazu, porażenia i nieprawidłowej czynności mięśnia dźwigacza powieki górnej.
Przyczyn opadania powieki u dorosłych jest wiele. Dzielimy je na pochodzenia neurogennego lub mięśniowego. Osoba z opadającą powieką wygląda jakby cały czas mrużyła oczy, co daje też wygląd lekkiego znużenia czy zmęczenia.
O opadającej powiece mówimy, gdy przesłania ona co najmniej 2 mm tęczówki. Stan ten jest dość niekomfortowy dla pacjenta, bowiem ogranicza znacznie jego pole widzenia. A w przypadku dzieci w przyszłości odpowiada za wady wzroku.
Konieczność utrzymywania głowy podniesionej pod kątem by dobrze widzieć – gdyż nie można podnieść powieki – powoduje napięciowe bóle głowy. Opadającej powiece często towarzyszy:
- zmęczenie oczu,
- trudności z mruganiem,
- nadmierne łzawienie,
- a nawet zez.
Stan taki jest więc wskazaniem do leczenia chirurgicznego, którego celem jest podniesienie powieki.
Przyczyny
W przypadkach opadania powiek u dorosłych przyczyną jest najczęściej:
- uszkodzenie nerwu okoruchowego
- zaburzenia funkcji mięśnia dźwigacza powieki górnej lub jego rozcięgna
- obrzęk
- nowotwór
- blizny na powiekach górnych
Starzenie się również odgrywa tu dużą rolę, gdyż mięśnie z wiekiem tracą napięcie, a skóra elastyczność. Bardzo cienka skóra powiek staje się dość szybko wiotka.
Zarówno u dzieci jak i u dorosłych jedynym skutecznym leczeniem jest zabieg chirurgiczny, który znacznie poprawi zakres pola widzenia i ułatwi codzienne funkcjonowanie. Oczywiście rodzaj leczenia jest uzależniony od czynników takich jak: wiek pacjenta, przyczyna zaburzenia i stopień opadania.
Zabieg chirurgiczny zazwyczaj polega na nacięciu u dzieci, a u dorosłych na wycięciu nadmiaru skóry powieki górnej, skróceniu mięśnia dźwigacza powieki lub podwieszeniu mięśnia okrężnego oka na tzw. „paskach powięzi” i przyszyciu ich do mięśnia czołowego; co pozwala na uniesienie aparatu powiekowego i otworzenie oka.
Estetyczna plastyka powiek
W chirurgii estetycznej najczęściej wykonuje się zabieg plastyki powiek z powodu ich starzenia się. Wraz z wiekiem skóra powieki górnej i dolnej robi się wiotka i obwisła.
Dodatkowo pojawiają się tzw. „przepukliny tłuszczowe” zwiększające efekt worków oraz zmęczonego i smutnego wyglądu twarzy.
Zabieg blefaroplastyki w zdecydowanym stopniu poprawia ten stan nadając twarzy bardziej radosny, odświeżony i odmłodzony wygląd. Plastykę powiek górnych i dolnych wykonuje się razem lub osobno w zależności od wskazań i potrzeb pacjentów.
Do zabiegów tych zgłaszają się zarówno kobiety jak i mężczyźni, w różnym wieku, nawet od 30 do 80 roku życia. Bowiem każdy chce wyglądać młodo i atrakcyjnie, a świeże i radosne spojrzenie jest bardzo istotnym tego elementem.
Plastyka powiek polega na usunięciu nadmiaru obwisłej skóry obu powiek, usunięciu tkanki tłuszczowej tzw. „przepuklin” oraz podwieszeniu mięśnia okrężnego oka powieki górnej w celu nieznacznego podniesienia brwi (tzw. blefaroplastyka sposobem brazylijskim). Dodatkowo też podwieszeniu mięśnia okrężnego oka powieki dolnej (tzw. kantopeksja), której celem jest zwiększenie jej napięcia oraz podniesienie kącika zewnętrznego oka i uzyskanie bardziej radosnego wyglądu oka.
Dzięki zabiegowi uzyskujemy poszerzenie szpary powiekowej i zwiększamy pole widzenia jak i komfort życia pacjenta. Zabieg przeprowadzany jest w znieczuleniu miejscowym lub ogólnym i wymaga odpowiedniego przygotowania.
Po operacji na pewno należy liczyć się ze znacznym obrzękiem i siniakami wokół oczu, co wyłączy każdego pacjenta przynajmniej na tydzień z życia zawodowego i towarzyskiego.
Na okres 7-10 dni zakładane są szwy i specjalne plastry; a w okresie dwóch tygodni nie można uprawiać sportów ani wykonywać makijażu.
Pozostające na stałe blizny są ukryte w naturalnych załamkach i zmarszczkach skóry. A w przypadku powiek dolnych nacięcia przeprowadzane są tuż pod rzęsami i z czasem są całkowicie niewidoczne. Na efekt trzeba poczekać 3-6 miesięcy, ale utrzymuje się on zwykle około 10 do 15 lat.
Blefaroplastyka estetyczna jest bardzo popularnym zabiegiem i wykonują go chirurdzy plastyczni. Same powieki górne często operowane są również przez okulistów.
Wskazania i przeciwwskazania do zabiegu
Nie każdy może poddać się zabiegowi blefaroplastyki. Jak w wielu innych operacjach są wskazania i przeciwwskazania. Na pewno zabiegu takiego nie można wykonywać u kobiet w ciąży i karmiących piersią. Przeciwwskazaniem są również wszelkie zmiany skórne okolicy twarzy jak:
- infekcje wirusowe
- bakteryjne
- grzybicze
- atopowe zapalenie skóry powiek
Choroby uogólnione, które mogą wyzwalać znaczne niepotrzebne ryzyko powikłań pooperacyjnych to:
- zaburzenia krzepnięcia
- cukrzyca
- nowotwory
Istnieje też szereg leków, które utrudniają proces gojenia się skóry, a należą do nich antybiotyki i sterydy. Dużym ryzykiem będzie też skłonność do powstawania bliznowce. Nie jesteśmy w stanie przewidzieć czy aby u takiej osoby zabieg korekcji powiek nie spowoduje pojawienie się grubych, brzydkich blizn. Mogących nie tylko zniweczyć cały efekt, ale też spowodować przykurcze i niedomykalność powiek. A stan taki jest już bardzo poważnym powikłaniem.
Odwijanie i podwijanie powiek dolnych
U osób w starszym wieku dochodzi do ścieńczenia skóry powiek, zmniejszenia jej elastyczności i nadmiernej suchości oczu. Tworzą się zmarszczki i poszerzają naczynia krwionośne włosowate. Dochodzi do zaniku tkanki tłuszczowej oczodołu, co powoduje zapadanie się gałki ocznej i zwężenie szpary powiekowej.
Bywa, że tłuszcz oczodołowy przemieszcza się do przodu i widoczny jest w postaci worków powiek dolnych. W obrębie powiek górnych natomiast dochodzi do stopniowego zaniku tarczki powiekowej i mięśni, co powoduje opadanie powieki górnej.
U starszych osób dość częstych schorzeniem jest odwinięcie i podwinięcie powieki dolnej. U młodszych sytuacja taka może zdarzyć się w wyniku urazu czy poparzenia i następującym po zdarzeniu obkurczeniu się skóry powiek.
Odwinięcie powieki (ektropion) najczęściej dotyczy osób w starszym wieku i wynika z naturalnych procesów starzenia się, które prowadzą do osłabienia sprężystości tkanek. Szczególnie dotyczy to mięśnia okrężnego powieki dolnej. Mało sprężysty mięsień nie napina odpowiednio powieki i z czasem zaczyna ona lekko odstawać od gałki ocznej oraz delikatnie opadać.
Daje to bardzo duży dyskomfort dla pacjenta w postaci łzawienia, stanów zapalnych, infekcji spojówki, uszkodzeń i owrzodzeń nieosłoniętej rogówki. Chorobie towarzyszy łzawienie i wylewanie się łez; a z drugiej strony osoby te cierpią na suchość oka i znaczny dyskomfort bólowy.
Podwiniecie powieki (entropion) jest stanem odwrotnym. Wiotka powieka podwija się do środka i drażni powierzchnię gałki ocznej. Rzęsy wchodzą do oka i wywołują duży dyskomfort i znaczny ból. Dochodzi często do mechanicznego uszkodzenia spojówki i rogówki oraz brzegu powieki przez rzęsy. A mikroskopijne nawet uszkodzenia mogą upośledzać prawidłowe widzenie i w zauważalnym stopniu pogorszyć ostrość widzenia.
Leczenie zarówno odwiniętej i podwiniętej powieki dolnej polega na operacyjnym zwiększeniu napięcia mięśnia okrężnego oka poprzez jego skrócenie by powieka dolna ściśle i prawidłowo przylegała do powierzchni gałki ocznej. Dodatkowo wycina się nadmiar skóry oraz pooperacyjnie stosuje leki przeciwzapalne i antybiotyki.
Pozostałe choroby powiek – kępki żółte
Do innych chorób powiek, którymi zajmuje się chirurgia plastyczna, zaliczamy kępki żółte. Powstają w wyniku odkładania się w obrębie tkanek miękkich złogów cholesterolu, co dotyczy osób z podwyższonym jego poziomem we krwi. Widoczne są na powiekach górnych jak i dolnych w postaci podskórnych żółtych plamek prześwitujących przez cienką skórę.
Często odkładają się w dość charakterystyczny sposób, symetrycznie w kształcie skrzydeł motyla w wewnętrznych częściach powiek. Kępki takie usuwa się przy pomocy lasera lub chirurgicznie. Minusem jednak jest fakt, że przy cholesterolemii będą one nawracać.
Chorób dotyczących powiek i okolicy okołooczodołowej jest bardzo wiele. Nie sposób wymienić ich wszystkich. Jest to okolica, którą zajmuje się wiele specjalności medycyny. Warto o nią dbać i właściwie pielęgnować by twarz pozostała młoda i radosna na wiele lat.
Przykłady zabiegów
Dr n. med. Małgorzata Kolenda
Specjalistka chirurgii plastycznej, rekonstrukcyjnej i estetycznej. Współpracuje z Kliniką Kolasiński.
