W świetle dzisiejszej wiedzy dotyczącej regularnie wzrastającego zapotrzebowania na zabiegi estetyczne należy zwrócić szczególną uwagę nie tylko na rodzaj preparatu terapeutycznego. Ale jednocześnie na właściwe przygotowanie klienta do zabiegu, czyli między innymi na stosowane znieczulenie.
dr n. med. Izabela Załęska
Tej kwestii towarzyszy szeroka wiedza, która stanowi
Co znajdziesz w artykule?
jeden z aspektów bezpieczeństwa i komfortu zabiegowego.
Zgodnie z definicją Association for the Study of the Pain ból jest nieprzyjemnym doznaniem czuciowym i emocjonalnym, pochodzącym z realnego bądź potencjalnego uszkodzenia tkanek lub pojawiającym się w trakcie ich uszkadzania. Niezależnie od etiopatogenezy, ma zawsze charakter subiektywny i jest związany z układem somatycznym. Ze względu na czas trwania i intensywność ból możemy podzielić na trzy rodzaje:
- przewlekły,
- podostry,
- ostry.
Z punktu widzenia zabiegów estetycznych obkurczenie naczyń przy znieczuleniu podanym na skórę zmniejsza ryzyko uszkodzenia kapilar podczas iniekcji.
Omawiając zabiegi estetyczne rozpatrujmy ból ostry, który zgodnie z definicją znika relatywnie szybko, po ustąpieniu czynnika go wywołującego. Stanowi on fizjologiczną odpowiedź układu nerwowego na bodziec odczytywany przez układ nocyreceptywny, jako szkodliwy. To reakcja na podrażnienie receptorów (poprzez bodźce mechaniczne lub substancje bólowe, takie jak np. serotonina, jony H+, K+, histamina, acetylocholina, bradykinina, lukotrieny) lub obniżenie ich progu pobudliwości (m. in. przez prostaglandyny).
Omawiane znieczulenie jest metodą odwracalnego zniesienia wrażeń bólowych, poprzez zastosowanie zarówno metod fizycznych, jak i farmakologicznych.
Stosując podstawową klasyfikację znieczulenia możemy podzielić na ogólne i miejscowe. W zabiegach estetycznych z oczywistego punktu widzenia kluczowe są dla nas znieczulenia miejscowe powierzchowne i to im poświeciłam niniejsze opracowanie.
Znieczulenia miejscowe
Znieczulenie miejscowe inaczej zwane jest regionalnym. Działaniu anestetyku zostaje poddana jedynie część tkanek, w miejscu aplikacji znieczulenia. Dochodzi do odwracalnego zahamowania czynności rdzeniowych i obwodowych. Zablokowane zostają pnie nerwowe danej okolicy. Znieczulenie regionalne powoduje utratę czucia termicznego, mechanicznego i biochemicznego z zachowaniem świadomości osoby poddawanej anestezji. Wyróżniamy tu znieczulenia miejscowe: powierzchowne, infiltracyjne, nerwów obwodowych, splotów i zwojów nerwowych, zewnątrzoponowe, podpajęczynówkowe, odcinkowe dożylne, doopłucnowe oraz dootrzewnowe.
Istotnym parametrem doboru środka znieczulającego do zabiegów estetycznych jest relatywnie szybki początek jego działania i pośredni czas utrzymywania się jego efektu analgetycznego.
Ze względu na fakt, iż substancje znieczulające w znakomitej większości powodują rozszerzanie naczyń krwionośnych, do preparatów anestetycznych dodaje się środki o działaniu antagonistycznym – obkurczające kapilary. Zalicza się do nich głównie adrenalinę, L-noradrenalinę oraz podobne w działaniu sympatykomimetyki takie jak np. epinefryna, norepinefryna. Dodatek ich pozwala na zmniejszenie dystrybucji anestetyku, co bezpośrednio przekłada się na czas działania środka znieczulającego.
Dodatkowo substancje obkurczające naczynia zmniejszają ryzyko wystąpienia działań niepożądanych, poprzez ograniczenie wchłaniania leku do krwioobiegu. Z punktu widzenia zabiegów estetycznych obkurczenie naczyń przy znieczuleniu podanym na skórę zmniejsza ryzyko uszkodzenia kapilar podczas iniekcji, co zapobiega występowaniu nieestetycznych krwawych podbiegnięć zwanych potocznie siniakami.
Anestetyki miejscowe powierzchowne stosowane w estetyce
Najczęściej stosowanymi preparatami są maści o różnej zawartości i stężeniu składników aktywnych, takich jak lidokaina, prilokaina, czy tetrakaina. Istotnym parametrem doboru środka znieczulającego do zabiegów estetycznych jest relatywnie szybki początek jego działania i pośredni czas utrzymywania się jego efektu analgetycznego. Niebagatelne znaczenie ma także siła blokady nocyreceptywnej stosowanego preparatu.
Część preparatów ze względu na swoją lotność bezwzględnie wymaga zastosowania okluzji. W przypadku pozostałych okluzja nie jest wymagana lub wręcz niewskazana.
Parametry wybranych substancji o działaniu anestetycznym
| Substancja | Początek działania | Czas działania | Względna siła działania |
| Kokaina | szybki | krótki | 0,5 |
| Prokaina | wolny | krótki | 0,25 |
| Chloroprokaina | szybki | krótki | 0,5 |
| Lidokaina | szybki | pośredni | 1 |
| Bupiwakina | wolny | długi | 4 |
| Mepiwakina | szybki | pośredni | 0,5 |
| Prylokaina | szybki | pośredni | 0,75 |
| Artykaina | szybki | krótki | 1 |
| Tetrakaina | wolny | długi | 4 |
| Etidokaina | szybki | długi | 4 |
| Ropiwakaina | szybki | długi | 4 |
A. Smuda, I. Załęska; Wiedza specjalistów na temat znieczuleń stosowanych w zabiegach estetycznych; Kosmetologia estetyczna 5/2018, vol. 7
Zdecydowaną większość stosowanych, czy popularnych preparatów stanowią środki na bazie lidokainy. Mimo obecności jednakowej substancji aktywnej, należy zwrócić szczególną uwagę na indywidualne wskazania dotyczące dawkowania, czasu i sposobu aplikacji danej maści. Anestetyki różnią się między sobą między innymi stężeniem substancji aktywnej. Wraz z jego zwiększeniem, wprost proporcjonalnie zwiększa się biodostępność substancji, co bezpośrednio przekłada się na wzmocnienie działania znieczulającego.
Kolejnym ważnym aspektem jest stosowanie opatrunku okluzyjnego (konieczność lub brak konieczności). Powoduje on zwiększenie absorpcji substancji aktywnych z maści poprzez ograniczenie jej transpiracji i lokalne podniesienie temperatury. Część preparatów ze względu na swoją lotność bezwzględnie wymaga zastosowania okluzji. W przypadku pozostałych okluzja nie jest wymagana lub wręcz niewskazana.
Różnice farmakodynamiczne stosowanych maści determinują konieczność dokładnego zaznajomienia się ze wskazaniami producenta. Ze względów bezpieczeństwa nigdy nie należy przekraczać maksymalnej zalecanej dawki preparatu znieczulającego! Kluczowym aspektem jest tutaj obecność substancji obkurczającej naczynia. Preparat niezawierający owej substancji cechuje niższa wartość dawki maksymalnej w stosunku do środka o tym samym stężeniu substancji anestetycznych z dodatkiem np. adrenaliny.
Parametry substancji znieczulających, istotne w pracy zabiegowej.
| Preparat | Rodzaj substancji aktywnej | Stężenie substancji aktywnej | Konieczność okluzji | Obecność dodatkowej substancji obkurczającej naczynia | Maksymalna dawka w przeliczeniu ze stężenia substancji aktywnej |
| Emla | Lidokaina | 2,5% | tak | Nie | 0,9 g/ kg mc. |
| Prylokaina | 2,5% | ||||
| NumbSkin | Lidokaina | 10,56% | nie | Nie | 0,43 g/kg mc. |
| V-LIDO | Lidokaina | 10,56% | nie | Nie | 0,43g/kg mc. |
| Anesten | Lidokaina | 10,56% | nie | Nie | 0,43 g/kg mc. |
| Lidoxin | Lidokaina | 11% | nie | Nie | 0,41 g/kg mc. |
| Swiss Medical | Lidokaina | 9,6% | tak | Nie | 0,47 g/kg mc. |
| LMX4 | Lidokaina | 4% | tak | Nie | 1,13 g/kg mc. |
| Ametop | Tetrakaina | 4% | tak | Nie | 0,38 g/kg mc. |
A. Smuda, I. Załęska; Wiedza specjalistów na temat znieczuleń stosowanych w zabiegach estetycznych; Kosmetologia estetyczna 5/2018, vol. 7
Działania niepożądane anestetyków miejscowych powierzchownych
Anestetyki powierzchniowe rzadko wywołują działania niepożądane. Wyjątek stanowi odstąpienie od zachowania właściwej procedury aplikacyjnej oraz przekroczenia dawki maksymalnej. Na skutek absorpcji nadmiernej dawki substancji anestetycznej może dojść do ujawnienia się skutków ubocznych ze strony ośrodkowego układu nerwowego oraz układu krwionośnego.
Na skutek absorpcji nadmiernej dawki substancji anestetycznej może dojść do ujawnienia się skutków ubocznych ze strony ośrodkowego układu nerwowego oraz układu krwionośnego.
Problemy i dolegliwości jakie mogą wystąpić po zastosowaniu zbyt dużej dawki anestetyków to:
- odczucie „pustki w głowie” lub zawroty głowy,
- zaburzone odczuwanie smaku,
- niewyraźne widzenie,
- dzwonienie w uszach,
- istnieje ryzyko methemoglobinemii.
W aspekcie stosowania anestetyków możemy mówić również o reakcjach IgE- zależnych. Obecnie szacuje się jednak, że stanowią one mniej niż 1 % powikłań po zastosowaniu znieczulenia miejscowego. Znacznie częściej pojawiają się reakcje nadwrażliwości typu IV (zmiany w obrębie skóry, śluzówek, alergia kontaktowa).
Podsumowanie
Stosowane w estetyce preparaty znieczulające zawierają substancje o budowie amidowej. Hamują powstawanie i przewodzenie impulsów nerwowych. Działają poprzez blokowanie kanałów sodowych, specjalnych struktur w błonach komórek nerwowych. Zablokowanie przepływu jonów sodu przez błonę komórkową neuronu uniemożliwia jej depolaryzację, a zatem zapoczątkowanie i przewodzenie impulsu nerwowego. Najczęściej stosowana lidokaina działa na zakończenia bólowe i nerwy czuciowe, należy do substancji o szybkim początku działania. Prylokaina działa podobnie jak lidokaina, lecz dłużej.
W bezpiecznej pracy zabiegowej kluczowym aspektem jest wiedza dotycząca stężenia substancji aktywnej, konieczność lub brak zastosowania okluzji oraz maksymalna dawka stosowanej substancji oraz czas aplikacji. Należy także pamiętać, że wchłanianie omówionych środków w przypadku uszkodzonej lub świeżo ogolonej skóry jest zasadniczo zwiększone. Z prowadzonych szeroko badań wynika, że wiedza specjalistów wykonujących zabiegi estetyczne dotycząca anestezji powinna być uzupełniana, a całość aspektu nie powinna być traktowana marginalnie.
Wchłanianie środków znieczulających w przypadku uszkodzonej lub świeżo ogolonej skóry jest zasadniczo zwiększone.
dr n. med. Izabela Załęska
Międzynarodowa ekspertka w dziedzinie kosmetologii, specjalistka z zakresu kosmetologii estetycznej, medycznej i leczniczej.
