Witaminy cz.2 – Retinoidy (Witamina A i jej pochodne)

13.09.2017, ten tekst przeczytasz w: 6 minuty

W pierwszym artykule z serii „witaminy’’ wyjaśniliśmy dogłębne działanie kwasu askorbinowego. Teraz przyszedł czas na opisanie retinoidów. Mają one szczególne znaczenie dla naszej skóry i są bardzo chętnie stosowane w kremach, maskach, kwasach i innych profesjonalnych zabiegach. W szczególności po upalnym i słonecznym lecie, kiedy nasze klientki wracają z wakacji i chcą przywrócić skórze młody i promienny wygląd.

Witamina A jest to oleista substancja będąca pochodną karotenu (prowitaminy A), związku wyjściowego dla wytwarzania witaminy, pozyskiwanego z roślin. Najpopularniejszym i najlepiej przetwarzanym w retinol źródłem witaminy A jest beta karoten, który pozyskiwany jest głównie z marchewki. Prowitamina A (karoteny) w ścianie jelit i wątrobie przeobraża się w witaminę A, magazynowaną w wątrobie i stamtąd transportowana jest do komórek organizmu.

Witamina A jest określeniem stosowanym dla wielu związków chemicznych charakteryzujących się taką samą aktywnością biologiczną. Podstawową formą witaminy A jest retinol, znajdujący swoje zastosowanie w wytworach przemysłu kosmetycznego. Natomiast mianem retinoidów określane są wszystkie substancje pochodne od retinolu, wykazujące właściwości witaminy A, bez względu na ich pochodzenie: naturalne lub syntetyczne.

Witamina A i jej pochodne mają szczególne znaczenie dla naszego organizmu. Nazywana jest witaminą ”młodości’’, ale pod wpływem promieniowania UV drastycznie spada jej ilość w skórze, co powoduje przesuszenie i przyspieszone starzenie.  W kosmetykach pełni funkcję odmładzającą, wpływa na regenerację komórek skóry oraz proces rogowacenia i pogrubienia naskórka, osłabia zmiany związane z fotostarzeniem.

Niedobór witaminy A w organizmie

Zbyt mała ilość tej witaminy może wiązać się z poważnymi skutkami. Najbardziej niebezpiecznym są problemy ze wzrokiem czyli ”kurza ślepota’’. Niedobory witaminy A możemy zauważyć obserwując nasze ciało. Typowe oznaki:

• Wypadanie i łamliwość włosów
• Sucha chropowata skóra z wysypką
• Wysychanie rogówki i spojówki oka
• Kruche, wolno rosnące paznokcie
• Skłonność do biegunek
• Problemy z wypryskami

Nadmiar witaminy A w organizmie

Witamina A ma zdolność do gromadzenia się w wątrobie. Zbyt duża jej ilość może być toksyczna dla naszego organizmu i niebezpieczna dla zdrowia, dlatego jeżeli zaobserwujesz poniższe objawy zastanów się czy nie przyjmujesz jej w zbyt dużej ilości np. w suplementach diety.

• Nudności, wymioty
• Nadpobudliwość, potliwość
• Bóle głowy
• Bóle stawów i mięśni
• Żółtawe zmiany na skórze
• Mniejsza zawartość wapnia w kościach
• Powiększenie wątroby i zaburzenia jej funkcjonowania

Główną zaletą witaminy A i jej pochodnych, które są stosowane w kosmetykach jest zdolność do normalizacji rogowacenia skóry poprzez regulację wzrostu komórek skóry i ich różnicowanie. Witamina bierze udział w syntezie białek i w przemianach lipidów. Dzięki temu, skóra jest mniej szorstka, bardziej wygładzona, natomiast drobne zmarszczki ulegają spłyceniu.

 Właściwości

Retinoidy możemy podzielić na 3 grupy (ze względu na budowę i właściwości):

I generacji retinoidy (Retin A, Izotek) działające nieselektywnie do której należą:

• Retinol
• Tretinoina – kwas All-Trans Retinowy
• Izotretinoina

Retinol jest to główna forma witaminy A w czystej postaci – ma  działanie  przeciwzapalne i gojące, nadaje skórze zdrowy odcień, poprawia ukrwienie.
W przypadku cery mieszanej i trądzikowej reguluje ilość wydzielanego łoju, redukuje tendencję do tworzenia zaskórników i wyprysków, zwęża pory. Wpływa na metabolizm keratynocytów i malanocytów. Przy cerach suchych retinol sprzyja produkcji czynników nawilżających. Zwiększa produkcję kolastyny i kolagenu, zmniejsza efekty fotostarzenia i przebarwienia słoneczne, czy hormonalne.

Aby kosmetyki z retinolem przyniosły oczekiwany efekt, witamina ta powinna mieć odpowiednio wysokie stężenie, nie niższe niż 0,25%.

Tretinoina ma działanie złuszczające, hamuje przemianę tkanki prawidłowej w tkankę zmienioną chorobowo. Zmniejsza wytwarzanie prostaglandyn E2, kolagenazy oraz łoju w skutek zahamowania wzrostu i czynności gruczołów łojowych. Pobudza prawidłową czynność mitotyczną skóry, zwiększa proliferację i rozluźnienie naskórka w obrębie czopów łojowych, doprowadzając w ten sposób do ich opróżnienia. Końcowym efektem jest powstanie nowego naskórka w miejscu zmian chorobowych.

Izotretinoina to pochodna wit. A. Pod wpływem stosowania izotretynoiny dochodzi do zmniejszenia aktywności gruczołów łojowych, a także do ich inwolucji. Zahamowaniu ulega rozrost gruczołów łojowych, a ich różnicowanie ulega normalizacji. Ponadto występuje słabe działanie przeciwzapalne, a także przeciwnowotworowe.

Pochodne wit. A powodują wiele reakcji niepożądanych np. podrażnienie, suchość i łuszczenie skóry.

II generacji retinoidy monoaromatyczne, syntetyczne analogi witaminy A:

• Etretinat
• Acitretina

Etretinat jet to kwasowa pochodna retinolu. Stosuje się go w leczeniu łuszczycy, łuszczycowego zapalenia stawów, choroby Dariera. Metabolity leku są silnie teratogenne, dlatego u kobiet zaleca się stosowanie środków antykoncepcyjnych podczas przyjmowania leku i przez dwa lata od zaprzestania terapii.

Acitretina jest to syntetyczny analog kwasu retinowego, stosowany głównie w leczeniu objawowym ciężkich postaci łuszczycy oraz zaburzeń keratynizacji skóry.

III generacji retinoidy poliaromatyczne, charakteryzujące się selektywnym działaniem receptorowym:

• Adapalen
• Tazaroten

Adapalen (np. Differin) jest syntetyczną pochodną wit. A. Skuteczność działania jest podobna do tretinoiny. Nie wykazano skuteczności w działaniu przeciwstarzeniowym. Stosowany jest głównie w leczeniu trądzikowym.

Tazaroten (np. Zorac) syntetyczna pochodna wit. A. Stosowany głównie w leczeniu trądziku, zmian potrądzikowych i łuszczycy. Wykazuje działanie przeciwzmarszczkowe, jednak ma silniejsze niż Adapalen i Tretinoina działanie drażniące na skórę.

Witamina A jest witaminą rozpuszczalną w tłuszczach. W organizmie człowieka stanowi niezbędny czynnik wzrostowy, wpływając przede wszystkim na wzrost i prawidłowy stan komórek nabłonka. Metabolitem retinolu jest retinal, składnik czerwieni wzrokowej – rodopsyny, barwnika siatkówki, dzięki któremu możliwe jest widzenie w słabym oświetleniu.

Wspólnie z niektórymi karotenoidami, witamina A jest odpowiedzialna za odporność komórkową i humoralną, może również hamować karcynogenezę. Witamina A jest metabolizowana w wątrobie, a następnie utleniana do kwasu retinowego.

Istnieją dwa izomery tego kwasu: kwas 13-cis-retinowy (izotretinoina) i kwas all-trans-retinowy (tretinoina), które różnią się przestrzenną strukturą oraz szybkością eliminacji z ustroju.
Retinoidy wpływają na różnorodne procesy biologiczne (regulują proliferację, różnicowanie komórek oraz apoptozę) poprzez zmianę aktywności genów, działając podobnie do hormonów, za pomocą receptorów jądrowych odkrytych w 1987 r.

Mechanizm miejscowego działania retinoidów

Działając na swoiste receptory, retinoidy wykazują zdolność regulowania procesów rogowacenia i różnicowania keratynocytów, zmniejszają przyleganie i ułatwiają złuszczanie korneocytów, pobudzają syntezę kolagenu i angiogenezę. Hamując przemiany kwasu arachidonowego, zmniejszają stan zapalny. Normalizują także procesy złuszczania w przewodach gruczołów łojowych, a poprzez zwiększone usuwanie wydzieliny gruczołów prowadzi do ograniczenia komedogenezy.

Mechanizm ogólnego działania retinoidów

Retinoidy podane ogólnie, łączą się w surowicy krwi z RBP (plasma retinol-binding protein), a następnie z TTR (plasma protein transthyretin). Kompleks ten transportowany jest do cytozolu i wiąże się z jedną z protein cytozolowych (CRBP- cellular retinol binding protein lub CRABP-cytosolic retinoic acid binding protein). Następnie przenoszony jest do jądra komórkowego, gdzie oddziałuje bezpośrednio na receptory jądrowe RAR i RXR.
Pomimo wpływu terapeutycznego, jaki retinoidy posiadają w wielu chorobach dermatologicznych, są lekami wywołującymi wiele objawów ubocznych.

Działanie witaminy A i retinoidów na skórę

Retinoidy są dobrze rozpuszczalne w tłuszczach, dzięki temu maja dobre właściwości wnikania w naskórek i niewielką do skóry właściwej i tkanki podskórnej. Mają zdolność odnowy naskórka – normalizują proces różnicowania keratynocytów. Retinoidy biorą udział w różnych procesach biologicznych np.: synteza białek, metabolizm komórkowy, podział komórkowy. W naskórku mogą wpływać na wydzielanie czynników transkrypcyjnych, czynników wzrostu.

Dzięki poprawie warstwy rogowej dochodzi do wzmocnienia funkcji ochronnej skory i zmniejszeniu TEWL. W skórze właściwej zwiększają wytwarzanie kolagenu i elastyny. Przykładowo 0,1% kwas All-trans retinowy zwiększa ilość kolagenu typu I w warstwie brodawkowej o 80%. Powstały kolagen jest zabezpieczany przez retinoidy przed degradacją. Beta-karoten kumulowany  w skórze wiąże rodniki tlenowe ROS zapobiegając uszkodzeniom skórnym wywołanym przez UV. Tretinoina  ma zdolność do udrażniania ujść gruczołów łojowych i zmniejszenia hiperkeratynizacji, która doprowadza do powstania zaskórników. Rozjaśnia skórę.

Działanie anti-aging 

Witamina A i retinoidy mają szerokie działanie na skórę, dlatego też jest powszechnie stosowana w produktach kosmetycznych. Wykazano że produkty zawierające niska dawkę tych substancji (0,1%) wygładzają, uelastyczniają skórę, niwelują zmarszczki i przebarwienia, nie powodując znacznych podrażnień. W kosmetykach najczęściej stosuje się palmitynian retinylu, terminal i beta-karoten. Palmitynian ma zdolność do pochłaniania pasma promieniowania UV. Dobrze penetruje skórę, normalizuje keratynizację, indukuje aktywność  mitotyczną i enzymatyczną stymuluje angiogenezę. Zwiększa syntezę kolagenu w skórze właściwej.

Jak widać z powyższego artykułu witamina A i jej pochodne mają jednocześnie bardzo dobre i silne działanie anti-aging i trądzikowe na naszą skórę, jak i drażniące w przypadku stosowania leków, dlatego tak ważne jest abyśmy to my jako zabiegowcy dobrze ocenili stan skóry naszego pacjenta i dobrali odpowiednią terapię najlepszą na dany problem.

Sprawdzone propozycje rekomendowanych przez nas produktów

SRS Retinol 300 – komponent do mezoterapii. Witamina A oraz antyoksydanty zawarte w produkcie mają działanie przeciwutleniające, dzięki czemu eliminują one wolne rodniki niszczące powłokę skóry oraz jej strukturę komórkową.

Mesoline Acne – gotowy mezokoktajl. Jest to jeden z niewielu mezokoktajli dedykowanych dla skóry trądzikowej. Zebieg z Mesoline Acne reguluje produkcję sebum a także zapobiega powstawaniu przebarwień potrądzikowych. Sprawia, że skóra pacjenta staje się gładsza, pozbawiona czerwonych plamek potrądzikowych i odpowiednio nawilżona.

Główne składniki:

• Retinol – reguluje produkcję sebum, niweluje zapalną aktywność trądziku
• Gingko Biloba – niweluje zapalną aktywność trądziku
• Vitamin B Complex – nawilża, zapobiega transferom melaniny, redukuje możliwość wystąpienia hiperpigmentacji w miejscach zapalenia

pHformula A.G.E.  solution –  A.G.E. solution to skuteczny preparat do resurfacingu skóry, którego działanie wycelowane jest w typowe oznaki starzenia takie jak: fotostarzenie, zmiany pigmentacyjne, ziemista, pozbawiona blasku skóra, powierzchowne i średnie zmarszczki mimiczne.

pHformuła C.R. complex – Aktywny i skuteczny kompleks do skóry chronicznie zaczerwienionej z trądzikiem różowatym. Specjalnie opracowana formuła przeciw drobnoustrojom zmniejsza zaczerwienienia i zapobiega nawrotom

Zestaw Xylogic Retix C 4% – RETIX.C jest zabiegiem medycznym. To intensywna i kompletna terapia anti-aging na twarz, szyję i dekolt, oparta na kompleksie Acticell 42%, który zawiera najbardziej skuteczne składniki odmładzające w odpowiednich stężeniach i skutecznych formułach. Jej celem jest kompleksowa poprawa wyglądu skóry, odbudowa włókien kolagenowych i elastynowych, poprawa zagęszczenia i napięcia skóry, wygładzanie, rozjaśnienie przebarwień, redukcja niedoskonałości, stanów zapalnych i trądziku, zwężenie porów nawet do 80%i, zwiększenie poziomu nawilżenia, ochrona przed fotouszkodzeniami oraz zwiększenie naturalnej bariery ochronnej skóry.

Monodermà A15 (0,15% czystego retinolu) – może być stosowana zarówno indywidualnie, zgodnie z wyżej opisanymi wskazaniami, lub w terapii łączonej z innymi witaminami Monodermà, bardziej ukierunkowanej  na konkretne potrzeby skóry.

Teraz będziecie mieli większa świadomość stosowania produktów z wit. A i jej pochodnymi. Życzę udanych zabiegów i zadowolonych klientów.

Marta Dymek, kosmetolog, szkoleniowiec Dermatic Aesthetic Academy

Absolwentka Uniwersytetu Medycznego w Łodzi na wydziale farmaceutycznym ukończony tytułem mgr kosmetologii. Szkoleniowiec w Dermatic Aesthetic Academy, członek Krajowej Izby Kosmetologii, właścicielka gabinetu. Jej pasją są zabiegi z dziedziny kosmetologii i medycyny estetycznej. Specjalizuje się w zaawansowanych procedurach estetycznych, propagujących jednocześnie bezpieczne i holistyczne podejście do pracy z pacjentem. W wolnej chwili pisze specjalistyczne artykuły skierowane do profesjonalistów z branży beauty.